CD-recensie

© Siebe Riedstra, juni 2013

Erik Bosgraaf (1980, Drachten) is Nederlands topvirtuoos op de blokfluit, zoals Frans Brüggen dat een halve eeuw geleden was. Net als Brüggen beperkt hij zich niet tot het barokke repertoire, maar ruimt hij flink plaats in voor eigentijdse muziek, en ook de jazz schuwt hij niet. Op 18 mei 2013 leverde hij in de ZaterdagMatinee een topprestatie door zijn eigen redactie van ‘Dialogue de l’ombre double’ van Pierre Boulez uit te voeren. Oorspronkelijk geschreven voor klarinet solo gaf de oude meester Bosgraaf carte blanche om er zijn persoonlijke expertise op los te laten. In dit werk gaat de solist een dialoog aan met zichzelf, en de klanken die uit zes luidsprekers met ieder een eigen geluidsspoor het publiek omarmen worden becommentarieerd en deels ook weer gegenereerd door de solist. Een fascinerende luisterervaring die in de loop van het volgend jaar ook op cd zal verschijnen.

Georg Friedrich Händel was de Pierre Boulez van zijn tijd en fungeerde in het Engeland van de achttiende eeuw als trendsetter waar het om de muzikale mode ging. Hij oogste kolossale successen met zijn opera’s en oratoria, en de populariteit van zijn muziek gecombineerd met die van de blokfluit veroorzaakte een grote behoefte aan gedrukte muziek voor de ‘flute’. De top-tien bestond al wel, maar de radio nog niet – dus was het financiëel aantrekkelijk voor Handel om ze in druk te publiceren. Dat gebeurde, zoals dat toen gebruikelijk was, in series van zes. De term sonate werd daarbij losjes gehanteerd en kan ook door suite vervangen worden: sommige sonates bestaan uit vijf of meer delen. Bijzonder aan deze werken is dat Handel de klavecimbelpartij uitschrijft, en niet becijfert. Een becijferde bas moet op grond van de aangeduide harmonie door de speler worden uitgewerkt, net als de becijferde akkoorden in de popmuziek en de jazz van vandaag. In Handels tijd betekende een becijferde bas automatisch de medewerking van een laag instrument als de cello of de fagot. Bosgraaf redeneert dat de uitgeschreven cembalopartij suggereert dat die instrumentale partij mag worden weggelaten. Op grond van het klinkende resultaat geef ik hem gelijk. Hier is echt sprake van een dialoog tussen twee concerterende instrumenten. Handel was zijn tijd flink vooruit.

Het klinkend resultaat dat Erik Bosgraaf en klavecinist Francesco Corti hier presenteren is een lust voor het oor. Bosgraaf gaat creatief met de noten om, maar het resultaat maakt ons alleen maar meer bewust van de genialiteit van Handel. Hij wordt perfect gepareerd door zijn ‘sparring partner’, met als gevolg een musiceren dat spannend is om naar te luisteren. Met ingehouden adem luister je naar de snelheidsovertredingen in het Furioso van de sonate HWV 367a. Ontroering slaat toe in het Grave van HWV 369, onder orgelliefhebbers bekend als een van de concerten voor dat instrument. Bosgraaf speelt deze sonates op de altblokfluit, maar gebruikt voor de sonate in d-mineur een andere uitgave in b-mineur, en kiest daarbij voor de ‘voice flute’, een tenorblokfluit met het bereik van een traverso. Hetzelfde gebeurt met de Sonate in F, HWV 369, die wordt een kleine terts lager gespeeld, en naar D verplaatst. Kenners weten dat Handel het bij deze zes sonates liet, voor wat betreft de blokfluit. Frans Brüggen nam ze begin jaren zestig op met Bob van Asperen en Anner Bijlsma op elpee, sindsdien op cd verschenen in diverse vermommingen – een onmisbaar monument. Erik Bosgraaf voegt aan die canon nog een sonate toe, de vioolsonate in G, BWV 358. De afwijkende hoge ligging van de vioolpartij bracht Bosgraaf op het idee om hem op de sopranino, een hoge blokfluit in F, uit te voeren. Ze past wonderwel, en nee, die grappige piepgeluidjes zijn geen ongelukje. Speciale vermelding verdient de uitgebreide toelichting (alleen Engels), geschreven door Erik zelf, een toonbeeld van theoretische kennis gecombineerd met verlichte inzichten in de uitvoeringspraktijk, en o zo pragmatisch ingesteld. Geen geneuzel maar muziekmaken is het devies. Dat is precies wat hier gebeurt.

index