CD-recensie
© Siebe Riedstra, juni 2010
 |
Guillou: Concerto grosso – Concerto 2000 voor orgel en orkest.
Jean Guillou (orgel), Orchestra National des Pays de la Loire o.l.v. Vincent Barthe.
ONPL • 71' •
Jean Guillou, de eenzame reus in het Franse – en internationale – orgellandschap is dit jaar tachtig geworden. Dat wordt door het Orchestre National des Pays de la Loire (ONPL) gevierd met een uitgave op het eigen label. Tien jaar geleden gaf de Franse regering ter gelegenheid van zijn zeventigste verjaardag aan de componist de opdracht tot het schrijven van een orgelconcert. Dat werd het Concerto 2000, waarin Guillou gebruik maakt van materiaal uit een ouder werk, het vierde orgelconcert uit 1978. De première vond plaats in september 2000 in de Saint-Eustache te Parijs en is nu als live-opname uitgebracht op deze cd.
Jean Guillou is in alle opzichten een kunstenaar die zich onderscheidt en ook afzet tegen de traditionele beeldvorming. Zijn opleiding ontving hij van Marcel Dupré, Maurice Duruflé en Olivier Messiaen. Na werkzaam te zijn geweest in Lissabon en Berlijn werd hij in 1963 benoemd tot organist van de St. Eustache te Parijs, waar hij tot op de dag van vandaag iedere zondag het orgel bespeelt. Guillou is niet alleen een uiterst virtuoos organist en begenadigd improvisator, hij is ook pianist, componist en orgeldeskundige met een unieke kijk op de toekomst van het orgel. Zijn visie op dat laatste gebied heeft hij in boek en geschrift, maar ook in de praktijk, vastgelegd. Onder zijn adviseurschap kwamen opvallende instrumenten tot stand in de Tonhalle te Zürich, in Alpe d’Huez, de Concertzaal van Tenerife, de Portugese Kerk te Rome, en zijn ‘eigen’ orgel in de Saint-Eustache, vervaardigd door de Nederlandse orgelbouwer Jan van den Heuvel.
 |
| Jean Guillou op 17 december 2006 aan het orgel van de St. Eustache in Parijs |
Ook als improvisator houdt Guillou zich niet aan de afgebakende regels, hoewel hij in de zondagse eredienst laat horen dat hij dat wel kan. Zijn mechanische orgel heeft een tweede, elektrische, speeltafel beneden in de kerk, voorin bij het altaar, en na afloop van de dienst wordt zijn spel door de samengedromde bewonderaars met applaus beloond! Maar wanneer Guillou in een concertsituatie de kans krijgt tapt hij al improviserend uit een ander vaatje, waarbij hij in de eerste plaats laat horen dat bombast en sentiment hem absoluut wezensvreemd zijn. In het Parijs van vlak na de Tweede Wereldoorlog, waar zijn muzikale vorming plaatsvond, vierde het serialisme zijn eerste triomfen, met Pierre Boulez en Olivier Messiaen in de voorhoede. Dat heeft de muzikale vorming van Guillou duidelijk mede gevormd en blijvend zijn sporen nagelaten. Melos en ritme spelen een markantere rol dan bij de doorgewinterde serialisten, maar de dissonant blijft het klankbeeld bepalen.
Dat is ook het geval in de beide werken op deze cd, die mede door hun forse omvang bepaald geen gemakkelijke kost zijn. Een orgelconcert van 48 minuten is sowieso een hele zit. Het Concerto grosso dateert uit 1978 maar werd in 2008 herschreven, en de oorspronkelijke bezetting van een kamerorkest met houtblazers, twee hoorns en strijkers werd uitgebreid met een prominente slagwerkpartij. Het slagwerk speelde altijd al een belangrijke rol in het componeren van Guillou, met name in de combinatie met het orgel, en ook in het Concerto 2000 speelt het een dragende rol. De opname van het Concerto grosso stamt uit september 2009 en werd gemaakt in Nantes.
Een jaar of twintig geleden stond Guillou volop in de discografische belangstelling, met een complete Bach-cyclus en meerdere recitals op het label Philips. Ook het Amerikaanse label Dorian bracht verschillende titels uit, die na de teloorgang van dat label in licensie werden genomen door Brilliant Classics. Inmiddels zijn die laatste ook al niet meer verkrijgbaar en lijkt het wat stil te worden rond deze eenzame reus. Gelukkig heeft het label Decca net een box ‘Guillou joue Guillou’ uitgebracht met zeven cd’s en mogen we het ONPL dankbaar zijn voor deze orkestrale presentatie, waarmee de componerende organist lijkt te zeggen: l’orchestre, c’est mon orgue.