CD-recensie

© Siebe Riedstra, april 2013

Rian de Waal was een uitgesproken eenling in het Nederlandse muzieklandschap: een pianovirtuoos die meer wilde dan Beethoven en Brahms. Hij werd gefascineerd door de grote klavierleeuwen en hun transcripties. Daar had hij letterlijk zijn handen aan vol, want nog niet zo lang geleden hield de belangstelling voor die hoek van het repertoire bepaald niet over. Inmiddels is het doodnormaal dat pianisten de oude traditie van de pianotranscriptie laten herleven. Dit seizoen alleen al mocht ik twee keer genieten van Isoldes Liebestod in de versie van Franz Liszt als toegift na een pianoconcert. Eerlijk gezegd hoor ik dat stuk dan liever van het leger muzikanten dat doodstil zit te wachten tot het voorbij is. Pianisten denken daar kennelijk anders over, ongetwijfeld geïnspireerd door de mogelijkheden – en de relatief geringe kosten – van de digitale technologie.

In zekere zin – en zeker in Nederland – was Rian ze voor. Al in 1992 nam hij voor het Britse label Hyperion een cd op met werken van de grote virtuoos Leopold Godowsky (1870-1938). Dat had toen nieuws moeten zijn, maar de tijd was er niet rijp voor en de cd trok minder aandacht dan hij verdiende. Twintig jaar later worden de verrichtingen van Marc-André Hamelin en Boris Berezovsky in dit genre op de voet gevolgd. De Waal had van de nieuwe ontwikkelingen kunnen profiteren, maar hij overleed op 25 mei 2011, slechts 53 jaar oud. De recente aandacht voor de Godowsky-cd van Ivan Ilic op deze site maakte iets in me wakker. Rians cd, inmiddels heruitgegeven in de middenprijsklasse, heeft ook op deze plek niet de aandacht gekregen die ze verdiende. Vandaar deze verlate correctie.

Leopold Godowsky was in de eerste plaats pianovirtuoos, en in de tweede plaats componist. Het is de combinatie van beide kwaliteiten die hem interessant maakt. We hebben het dan niet over een muziekvinder, maar over iemand die de grenzen opzoekt van de technische mogelijkheden van zijn instrument. Dat kan nieuwe inzichten opleveren in oude partituren. Godowsky zag mogelijkheden in Schuberts Onvoltooide Symfonie. Een basthema van acht maten dat hem een volmaakt thema bood voor een Passacaglia, bestaande uit 44 variaties, cadens en fuga op de opening van Schuberts meest geliefde schepping. Een compositie die nooit met de chaconne uit de Vierde symfonie van Brahms zal kunnen concurreren, maar wel de onuitputtelijke pianistiek laat horen die Godowsky in reserve had. Het enige originele werk op deze schijf is Alt Wien, en dat is tevens de titel waarmee Godowsky een halve eeuw lang roem heeft verworven. Ironisch genoeg kwam die roem tot stand door - u raadt het – een transcriptie. Sterviolist Jascha Heifetz was verantwoordelijk voor een arrangement dat jarenlang als toegift fungeerde op zijn recitals. Dit is een prachtige hommage aan Leopold Godowsky, met een uitgekiende repertoirekeuze, superieur vertolkt en schitterend opgenomen. Rian de Waals ultieme testament.

index