CD-recensie

© Siebe Riedstra, oktober 2020

De muziekwereld dankt een flink aantal werken voor de saxofoon aan een schatrijke dame die pas op latere leeftijd de saxofoon leerde bespelen. Elisa Boyer Coolidge werd in 1853 in Parijs geboren, waar ze ook haar eerste levensjaren doorbracht. Na haar verhuizing naar Boston huwde ze in 1879 de Amerikaanse chirurg Richard Hall. Toen ze rond 1890 de eerste tekenen van doofheid begon te vertonen raadde haar echtgenoot haar aan om als therapie de saxofoon te leren bespelen. Na de dood van haar echtgenoot in 1897 besloot Elisa Hall om haar saxofoonstudie serieus te nemen, en daarvoor had ze composities nodig. Zeventien voornamelijk Franse componisten nodigde ze uit, daaronder niet de minsten: Debussy, Caplet en D'Indy behoorden tot de gelukkigen. Om de opdracht aan Debussy is heel wat te doen geweest, maar één componist die in dit verband speciale vermelding verdient is de Vlaming Paul Gilson.

Paul Gilson leeft in de muziekgeschiedenis voort doordat hij Debussy voor was met De Zee/La Mer, een vierdelig orkestwerk uit 1892 waarmee hij aanvankelijk veel succes oogstte. In Parijs viel het werk in minder goede aarde, maar dat gold eveneens voor Claude Debussy, die in 1905 met zijn La Mer al evenmin op vriendelijke kritieken kon rekenen. Gilson was in zijn jonge jaren de meest gespeelde componist van zijn generatie, maar heeft zich later tevreden moeten stellen met een betrekking als inspecteur van het muziekonderwijs. Vanuit die positie heeft hij veel gedaan voor de verbetering van het niveau van de blaasorkesten. Hij wordt nog steeds beschouwd als de vader van de Belgische blaasmuziek.

Elisa Hall verschafte hem in 1902 de opdracht tot een saxofoonconcert, het allereerste soloconcert voor dat instrument (saxofoniste en musicologe Maaike Gerlsma heeft haar scriptie over Hall online gezet, inclusief een lijst van de 22 opdrachten). Zoals wel vaker in de carrière van mevrouw Hall bleek het gevraagde concert te moeilijk, en verdween de partituur ongespeeld in de archieven. Wel werd er op basis van de pianoversie een nieuwe orkestratie voor blaasorkest vervaardigd. Over het Tweede saxofoonconcert, eveneens geschreven in 1902, maar niet in opdracht van mevrouw Hall, zwijgt de toelichting in alle talen. Gilson componeerde het veel kortere, tweedelige werk kennelijk op eigen initiatief, maar ook deze partituur verdween in de bureaulade, om er pas in 1942, kort na de dood van de componist, uit tevoorschijn te komen. Het derde werk op deze cd is een bewerking voor tenorsaxofoon van het Récitatif et Sérénade voor cello en orkest. Zowel dit werk als de oorspronkelijke versie van het Eerste saxofoonconcert beleven hier hun wereldpremière.

De solist op deze opname, Kurt Bertels, is niet alleen saxofonist maar ook musicoloog. Met dit project rondde hij zijn doctoraalstudie aan het Koninklijk Conservatorium en de Vrije Universiteit Brussel in 2020 af. De cd maakt onderdeel uit van een onderzoek naar de Brusselse saxofoonklas (1867-1904) en de ontstaansgeschiedenis van het Eerste saxofoonconcert van Paul Gilson. Bertels toont zich op zijn instrument met bouwjaar 1898 een briljant virtuoos, daarbij perfect gesecondeerd door het Symfonieorkest Vlaanderen onder de voormalige chef Jan Latham-Koenig. Voor de eminente opname was Bert van der Wolf verantwoordelijk. Een schitterend eerbetoon aan Paul Gilson, die toch echt veel meer blijkt te zijn dan de vader van de Belgische blaasmuziek.

index