CD-recensie

© Siebe Riedstra, november 2017

Nikolaus Harnoncourt leerde op zijn vijfde de muziek van Gershwins Porgy and Bess kennen - een ervaring die hem voor de rest van zijn leven bijbleef. Toen hij de tachtig naderde realiseerde hij een droom: hij dirigeerde Porgy and Bess. Niet op Broadway, maar in het Oostenrijkse Graz. De live-opnamen werden uitgebracht op het label Sony.

Jos van Immerseel koos voor zijn eindexamen conservatorium het pianoconcert van Gershwin en werd prompt voor twee weken geschorst. Zoiets blijft kriebelen, en nu Jos de zeventig is gepasseerd wordt het tijd voor revanche. De revanche werd min of meer toevallig geboden door een samenloop van omstandigheden. Via de slagwerkers van zijn orkest Anima Aeterna kreeg Immerseel lucht van een op handen zijnde 'critical edition' van de werken van Gershwin, een samenwerking van de Library of Congress (eigenaar van de manuscripten), het Smithsonian Institute, de University of Michigan en de Gershwin Foundation. Een reuzenklus die zestien jaar in beslag gaat nemen. Immerseel en Anima kregen toestemming om twee partituren in de nieuwe gecorrigeerde versie op te nemen: de Rhapsody in Blue en An American in Paris. Stukgespeelde werken waarvan iedere nieuwe interpretatie een vrije voortzetting van de vorige lijkt. Wie de opname van de Rhapsody door Gershwin zelf vergelijkt met de interpratie van Leonard Bernstein vraagt zich vertwijfeld af of de componist zijn noten nou echt zo slordig heeft opgeschreven - het antwoord is ja.

Daarmee is het belang van deze cd afgebakend. Geen virtuoze hoogstandjes of dichterlijke vrijheden, maar een liefdevolle en zorgvuldige blik op partituren die bijna een eeuw lang zijn gemaltraiteerd omdat de componist doodgewoon te druk bezig was met zijn volgende succes. Maurice Ravel, door Gershwin uitgekozen als compositieleraar, was stomverbaasd over de inkomsten van zijn leerling. U hebt mijn lessen helemaal niet nodig - blijf gewoon Gershwin.

Die gewone Gershwin komt hier tot klinken in twee opgeschoonde partituren waarover talloze bezorgde interpreten zich ook al eens hebben gebogen. Denk alleen maar aan de pogingen van Michael Tilson Thomas om de originele opnamen van de Rhapsody door Gershwin zelf nauwkeurig na te spelen.

Anima Aeterna heeft het programma van deze cd meegenomen op toernee, met als toegevoegde attractie de vocale medewerking van Claron McFadden. Een prachtige kans voor een Amerikaanse zangeres die zich in Nederland onvermoeibaar heeft ingezet voor 'moeilijk' repertoire en nu ook eens de kans krijgt om zich te laten horen in repertoire dat haar op het lijf geschreven is. Ze zingt vijf nummers die het hele interpretatieve gamma bestrijken, van cabaret (By Strauss) tot het hartbrekend vertolkte verdriet van Serena in 'My man's gone now' uit Porgy and Bess.

Bart van Caernegem is de pianosolist in de Rhapsody, en hij bespeelt een Steinway uit 1906. Op zich al een teken dat we niet alleen moeten letten op de vingers van de pianist maar ook wat er zich in het begeleidende orkest afspeelt. Hier klinkt de oorspronkelijke orkestratie voor bigband, en hoe oorspronkelijk die is zal wel niemand ooit weten. Maar als we mogen afgaan op deze opname, gebaseerd op de nieuwste kritische editie, worden we verrast met heel veel nieuwe orkestrale details.

Deze uitgave is veel meer dan de som van zijn onderdelen. Ze markeert de zoektocht van Jos van Immerseel naar de alsmaar verschuivende grenzen van het repertoire van zijn Anima Aeterna - tot in de Elbphilharmonie hebben ze dit programma laten horen. Dankzij het onvolprezen opnameteam van Markus Heiland en Stephan Schellmann (en een ongehoorde speelduur van zegge zevenentachtig minuten) kunnen wij er nu van meegenieten.

index