CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, mei 2021

Giovanni Gabrieli - Dialoghi Musicali

(G) Gabrieli: Canzoni voor twee orgels

Liuwe Tamminga en Leo van Doeselaar (orgel)
Passacaille PAS 1082 • 67' •
Opname: 12-14 sept. 1994, Basilica di San Petronio, Bologna (I)

   

Op 29 april 2021 overleed Liuwe Tamminga, organist van de San Petronio Basiliek in het Italiaanse Bologna. Tamminga werd in 1953 geboren in het Friese dorpje Hemelum als kind in een gereformeerd onderwijzersgezin. De vier broers Tamminga kregen als vanzelfsprekend harmoniumles, en al gauw bleek Liuwe een meer dan gewone muzikale aanleg te hebben. Na zijn schoolopleiding in Leeuwarden, waarnaar het gezin al spoedig verhuisde, studeerde Liuwe aan het Gronings Conservatorium bij Wim van Beek. Na zijn afstuderen vertrok hij met een studiebeurs naar Parijs, waar hij zijn opleiding de volgende drie jaar voortzette bij André Isoir. Intussen volgde hij masterclasses om zijn blik te verruimen, en zo stuitte hij op de Italiaanse organist Luigi Ferdinando Tagliavini (1929-2017), een autoriteit op het gebied van oude Italiaanse klaviermeesters en hun instrumenten, en titulair organist van de Petronio Basiliek in Bologna. Tamminga stapte in zijn autootje en reed naar Bologna, en kwam er al gauw achter dat Tagliavini meer tijd doorbracht in Zwitserland dan in Bologna.

Liuwe Tamminga (foto Anton Dommerholt)

Eenmaal in Bologna werd Tamminga door de priesters van de Petronio Basiliek regelmatig uitgenodigd om de mis te begeleiden. Dat hield dan ook in dat hij vrije toegang had om te studeren op de beide historische orgels, juwelen van instrumenten, daterend uit 1475 en 1596 - een goede reden om voorlopig in Bologna te blijven. Vanaf 1982 werd hij naast Tagliavini benoemd en is er nooit meer weggegaan. Tamminga heeft zich ontwikkeld tot een autoriteit op het gebied van oude Italiaanse meesters als Frescobaldi en de beide Gabrieli's en trad internationaal op als concertorganist en gastdocent. In Bologna bouwde Tagliavini een grote collectie toetsinstrumenten op, die ondergebracht werden in een oude kerk die met lokale financiële ondersteuning ingericht werd als San Colombano museum. Vanaf 2010 was Tamminga curator en drijvende kracht achter deze schitterende collectie. Een aardige bijzonderheid is dat Prins Claus tijdens zijn Italiaanse vakanties regelmatig de concerten van Tamminga in het museum en de basiliek bezocht. Op zijn verzoek speelde Tamminga bij de uitvaart van de prins.

De basiliek van Bologna is de op twee na grootste kerk van Italië, maar de beide orgels, die de tand des tijds glorieus hebben doorstaan, zijn relatief kleine instrumenten, uitgerust met één klavier en een beperkt aangehangen pedaal. Door zijn kolossale omvang heeft de basiliek een enorme nagalmtijd die wonderlijk genoeg uitstekend past bij het bescheiden en zeer zangerige geluid van de orgels. De prestanten die de ruggengraat van het klankbeeld vormen, hebben een weldadig strijkend karakter. De plaatsing van de instrumenten is bij de bouw ingegeven door de dubbelkorige traditie die ontstond in de San Marco in Venetië. Componisten als Andrea en Giovanni Gabrieli, oom en neef, schreven daarvoor instrumentale en vocale werken voor bezettingen naar keuze, die dus ook door twee orgels kunnen worden uitgevoerd. Door hun antifonale opstelling betekent dat wel dat de beide organisten elkaar niet kunnen zien...

Okke Dijkhuizen was jarenlang de motor achter de klassieke muziekafdeling van de Evangelische Omroep, en heeft zich in die periode sterk gemaakt voor spraakmakende opnamen van bijzondere orgels en interessante organisten. In 1994 nam hij het initiatief om met Leo van Doeselaar en opnametechnicus Gert Altena af te reizen naar Bologna om een radioprogramma met dubbelkorige werken van Giovanni Gabrieli op te nemen. Dijkhuizen is inmiddels met pensioen en het archief van de EO wordt door hem beheerd en waar mogelijk op cd uitgebracht. Op zijn eigen label Document zijn zo al verschillende hoogwaardige uitgaven verschenen. Voor deze titel is hij de samenwerking aangegaan met het Belgische label Passacaille, gespecialiseerd in oude muziek.

Vijf Canzoni en elf dubbelkorige instrumentale werken komen hier op een unieke wijze tot klinken. Daarbij is het moeilijk vast te stellen wie hier de meeste lof verdient, het schitterend op elkaar ingespeelde duo Tamminga/Doeselaar, of de uitmuntende opnametechnicus Gert Altena. Het moet een enorme puzzel zijn geweest om in deze ongehoord ruime nagalmtijd een opname te realiseren die desondanks uitmunt in doorzichtigheid. Het is een genot om aan het eind van ieder van de werken die nagalm te horen wegsterven en het siert de productie dat men daarvoor ruim de tijd heeft genomen.

Al met al een prachtig programma, perfect uitgevoerd - over de middentoonstemming hebben we het nog niet eens gehad - en met meesterhand opgenomen. De vormgeving van het boekje, met prachtige kleurenfoto's, een doorwrochte toelichting en uitgebreide beschrijving van de instrumenten is een plaatje. Een uniek document en een ontroerend in memoriam voor deze Italiaanse Fries in Bologna. Rêst yn Frede.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links