CD-recensie
© Siebe Riedstra, oktober 2013
Feldman: Violin and Orchestra Carolin Widmann (viool), Frankfurt Radio Symphony Orchestra (hr-Sinfonieorchester) o.l.v. Emilio Pomàrico ECM New Series 2283 • 51' • Opname: oktober 2009, Sendesaal des Hessischen Rundfunks, Frankfurt |
 |
De Amerikaanse componist Morton Feldman (1926-1987) laat zich net als zijn landgenoten Charles Ives en John Cage niet in een hokje stoppen. Zijn muziek beschrijf je het beste door te zeggen wat ze niet wil zijn: niet serialistisch, niet melodisch, niet meeslepend, niet overdonderend. Toch is het in de allereerste plaats romantische muziek zoals we die nog nooit hoorden. Feldman kiepert alle clichés overboord en gaat gewoon op zoek naar wat hij zelf mooi vindt. Wanneer hij op zijn zoektocht klanken tegenkomt die hem bevallen herhaalt hij ze, of steekt ze in een ander jasje, of gaat er vandoor met een motiefje dat hem wel aardig schijnt. Dat lijkt minimalistisch, en dat is het op zijn eigen wijze ook, maar verwacht niet de geruststellende regelmaat die we horen bij Simeon ten Holt of Philip Glass. Feldman herhaalt op een andere manier. De polsslag van zijn muziek is zo laag dat er van een ritmische dynamiek nauwelijks sprake is. De blokkendoos van zijn herhalingen bestaat uit meerdere componenten, en daardoor hoor je een tergend langzame caleidoscoop van bekende – want eerder gehoorde – klanken voorbijkomen. Toch ontstaat niet het besef: dit heb ik eerder gehoord, maar blijf je luisteren naar nieuwe gebeurtenissen. Er is sprake van suspense - de muziek van Feldman lijkt op een scary movie.
De titels van zijn stukken daarentegen zijn kaal: ‘piano and orchestra’, ‘flute and orchestra’, meer niet. In zijn laatste scheppingsfase heeft hij zich intensief beziggehouden met de viool, met als opvallend resultaat zijn omvangrijkste en langste orkestpartituur: Violin and Orchestra. Een vioolconcert met een enorme bezetting en een kolossale lengte dat zich met hand en tand verzet tegen zichzelf – alles is beter dan een vioolconcert. Wie denkt dat de omvangrijke orkestbezetting oorverdovende geluidsmassa’s produceert heeft het mis. Onbestemde klanken en wonderlijke combinaties worden uit het machtige apparaat getoverd, maar er wordt meer gefluisterd dan gesproken. De vioolsolist moet de weg in die griezelfilm aan geluiden zien te vinden, maar krijgt geen seconde de gelegenheid om te epateren, laat staan een solocadens ten beste te geven. Carolin Widman is een violiste die dit soort partituren niet schuwt. Ze is de zus van componist en klarinettist Jörg Widmann, en heeft voor het label ECM prachtige cd’s gemaakt met kamermuziek van Schumann, Schubert, en Feldman. In een gepassioneerd pleidooi op youtube maakt ze duidelijk dat ze Violin and Orchestra beschouwt ze als een grandioos meesterwerk en de ultieme uitdaging. Die maakt ze voor honderd procent waar, mede dankzij dirigent Pomàrico en zijn manschappen, en de voortreffelijke opname.