CD-recensie

© Siebe Riedstra, mei 2021

Thierry Escaich (1965) behoort met zijn collega's Olivier Latry en Naji Hakim tot de top van het hedendaagse Franse organistengilde. Improviserende virtuozen die laten horen dat de muzikale deuren van de kerk wijd open staan voor wereldse geluiden. Grootmeesters als Vierne en Messiaen gingen hen daarin voor, en beperkten zich niet tot de orgelbank. Escaich nam die uitdaging aan, in een oeuvre waarin muziektheater en symfonische werken de kruisbestuiving met zijn improviserend vermogen aangaan. Het resultaat verrast niet alleen door de klinkende noten, maar ook door de hybride naamgeving. Wat te denken van een symfonie met de titel Kyrie d'une messe imaginaire?

Escaich studeerde aan het Parijse Conservatoire, waar hij nu zelf doceert. Als organist werd hij samen met Vincent Warnier in 1997 titularis van Saint Etienne-du-Mont in Parijs, in opvolging van Maurice Duruflé. Als componist geniet hij internationale erkenning, waarbij opvalt dat het aantal orgelwerken ver achter blijft bij de rest van zijn omvangrijke oeuvre. Daar staat tegenover dat hij als improvisator een grote reputatie geniet, en dat ettelijke live-opnames van geïmproviseerde werken in omloop zijn. Opvallend aan zijn improvisaties is dat hij enerzijds de traditie van Duruflé en Messiaen voortzet, maar anderzijds ook heel goed in staat is om een werk in de stijl van (bijvoorbeeld) Mendelssohn geloofwaardig te laten overkomen.

De publieke omroep Radio France organiseert ieder jaar in februari het Festival Présences, waarin aandacht wordt besteed aan eigentijdse muziek. De activiteiten vinden plaats in het Maison de la Radio, met een hoofdrol voor de eigen ensembles, het Orchestre Philharmonique en het Choeur de Radio France. In 2018 stond Thierry Escaich centraal als componist, en een deel van het klinkend resultaat is nu door Radio France op het eigen label uitgebracht. Veel nuttige informatie is er voor lezers die het Frans machtig zijn te halen via bovenstaande link, die ook toegang geeft tot de pdf met het programmaoverzicht. Dat is ook wel nodig, want in het boekje bij de cd (F/E) wordt één pagina besteed aan de beide eerste werken, terwijl van Cris alleen de tekst van zeven pagina's is afgedrukt – gelukkig wel in het Engels. Hiervoor krijgt Radio France een dikke onvoldoende.

De cd opent met het opdrachtwerk dat specifiek voor deze editie van het festival werd geschreven, en waarin een hoofdrol is toebedeeld aan de Maîtrise – het kinderkoor - van Radio France. La piste des chants – het pad van de zang – is gebaseerd op teksten van Amerikaanse Navajo indianen, die handelen over natuur, dier en mens. Een werk van ruim een kwartier waarin het uiterste gevraagd wordt van deze jonge stemmen. Onder leiding van Mikko Franck, de chef-dirigent van het Orchestre Philharmonique, leveren ze een formidabele prestatie in een werk dat zowel luisteraar als uitvoerenden op een boeiende manier in de ban slaat zonder van populistische klankkunstjes gebruik te maken. De teksten werden niet in het boekje afgedrukt, maar hebben dan ook niet meer dan een symbolische betekenis.

Het tweede werk, Visions nocturnes – nachtelijke visioenen – is bedoeld als een kamermuzikale inleiding tot een orkestwerk: het symfonische gedicht Vertiges de la Croix , geïnspireerd door het schilderij De kruisafneming van Peter Paul Rubens. De tekst stamt van zulke diverse dichters als Joris-Karl Huysmans, Charles Péguy en Blaise Cendrars. Ook deze tekst vinden we niet in het boekje.

Wel werd de complete tekst van het derde werk, Cris (Schreeuw) afgedrukt, maar nu ontbreekt iedere toelichting bij het werk in kwestie. Enige hulp biedt de website van de componist, waar we lezen dat het om een opdracht gaat ter herdenking van de Slag om Verdun, éen van de bloedigste veldslagen uit de Eerste Wereldoorlog. Escaich koos voor een gesproken tekst van de Franse toneelschrijver Laurent Gaudé, die in 2001 als romanschrijver debuteerde met Cris, een roman die zich afspeelt in de loopgraven tijdens de Eerste Wereldoorlog. Laurent Gaudé leest zelf de tekst voor, in een tempo dat alleen voor hen die vloeiend Frans machtig zijn te volgen is. Het muzikale aandeel wordt gevormd door een instrumentaal ensemble van acht cello's, accordeon en twee slagwerkers, aangevuld met een gemengd koor. Rond de elfde minuut laat Escaich horen dat hij daarmee de tekst aangrijpend weet te verklanken. Met een lengte van bijna veertig minuten waarin bijna zonder ophouden in snel tempo gereciteerd wordt is Cris niet de meest voor de hand liggende manier om kennis te maken met de componist Escaich. Een betere gelegenheid daartoe bood de NTR ZaterdagMatinee van 1 mei 2021, waar het Rotterdams Philharmonisch Orkest o.l.v. Lahav Shani zijn nieuw aangestelde solofluitiste Joséphine Olech voorstelde in een gloednieuw fluitconcert van Escaich. Dat was overigens niet de eerste keer dat Escaich in de Matinee werd gespeeld: in 2018 klonk zijn Altvioolconcert, met Antoine Tamestit als solist en het Radio Filharmonisch Orkest o.l.v. Stéphane Denève.

Al met al biedt deze cd een mooi muzikaal verslag van een boeiend componistenportret voor het Franse radiopubliek, in zorgvuldig geregistreerde live-opnamen. Escaich is een groot instrumentator en blinkt uit in het vinden van intrigerende vocale en instrumentale combinaties, getuige de hartbrekende slotmaten van Cris.

index