CD-recensie

© Siebe Riedstra, oktober 2023

Petr Eben (1929-2007) is een Tsjechische componist die als veertienjarige zoon van een joodse moeder geïnterneerd werd in Buchenwald. Daarna moest hij als gelovig rooms-katholiek zien te overleven in het naoorlogse communistische Tsjecho-Slowakije. Pas na de fluwelen revolutie (Velvet Revolution) van 1989 kreeg Eben de kans om zich als componist ten volle te ontplooien. Hij ontving opdrachten uit de gehele wereld en maakte internationaal naam als improvisator, zowel op orgel als piano. Zijn werk is doortrokken van eeuwenoude invloeden uit het gregoriaans en de Lutheraanse traditie. Zijn muzikale taal sluit aan bij die van Europese tijdgenoten als Olivier Messiaen en Benjamin Britten.

Eben heeft in vrijwel alle genres gecomponeerd, maar de nadruk is vooral komen te liggen bij zijn orgelwerken. Wie nog geen noot van deze componist kent adviseer ik eens te luisteren naar het derde deel van de Musica Dominicalis (Zondagsmuziek), Moto ostinato. Een andere aanrader is de Hommage a Buxtehude, weliswaar niet op deze uitgave te horen, maar ruim vertegenwoordigd op YouTube.

De Amerikaanse organiste Janette Fishell nam al eerder een cd op met werken van Eben. Nu wordt ze dank zij de genereuze medewerking van de Universiteit van Indiana in staat gesteld om diens complete oeuvre voor orgel vast te leggen. In haar bio lezen we dat ze sinds 1984 in contact stond met de componist, in persoonlijke ontmoetingen, coachings en correspondentie, resulterend in een vriendschap die duurde van 1984 tot het overlijden van Eben in 2007.

Deze uitgave bestaat uit drie cd's, waarvoor door Fishell passende namen zijn verzonnen.

Te beginnen met A Voice Crying in the Wilderness – Works of the Young Composer. Een motto dat voor zich zelf spreekt en verwijst naar de data van ontstaan. Te beginnen met de vierdelige orgelsymfonie Musica Dominicalis, beter bekend als Sonntagsmusik uit 1958, waarvan zoals boven reeds vermeld het derde deel, Moto Ostinato als het visitekaartje van Eben mag gelden. Uit 1964 stamt Laudes Organi, gebaseerd op Gregoriaanse thema's. Dit deel wordt besloten met twee Fantasia Corale uit 1972, waarin Eben zijn verbinding met de Lutheraanse traditie laat doorklinken.

De tweede cd draagt als titel The Devil is in the Details – Faust for Organ. Dit werk ontstond uit de toneelmuziek die Eben in 1972 schreef voor een productie van Faust van Goethe en illustreert de strijd tussen goed en kwaad. De negen delen dragen beschrijvende titels van de scenes (Osterchöre, Gretchen, Walpurgisnacht, etc.). Twee Versetti uit 1982 vormen het aanvullende repertoire van deze cd.

Voor de derde cd koos Fishell als motto God's Reward – Job for Organ, gebaseerd op het Bijbelboek Job. Eben laat hier de verschillende stadia van het Bijbelverhaal verbatim declameren, in een afwisseling met acht abstracte illustrerende muzikale commentaren. De gesproken tekst en de muziek zijn strikt van elkaar gescheiden, zodat de luisteraar de betrokken teksten eventueel in de eigen Bijbel kan meelezen (op deze uitvoering wordt uiteraard in Amerikaans Engels gedeclameerd). Afsluitend volgt nog de Kleine Choralpartita over O Jesu, all mein Leben bist Du.

Janet Fishell doceert orgel aan de universiteit van Indiana en heeft voor deze opname de beschikking over het orgel van de Auer Hall, die deel uitmaakt van de faciliteiten van de universiteit. Het instrument werd gebouwd door de firma Fisk, en heeft 68 stemmen, verdeeld over drie klavieren en pedaal. De Auer Hall is voor dit omvangrijke instrument met vierhonderd zitplaatsen tamelijk klein toegerust. Vooral in de barok getinte werken op de eerste cd, die vragen om een kerkakoestiek, werkt dat enigszins nadelig. Dat laat onverlet dat Fishell hier een uitnemende prestatie levert, die ze aanvult met een voortreffelijke toelichting. Het boekje levert een link naar foto's en dispositie van het orgel.

index