CD-recensie
© Siebe Riedstra, oktober 2012
 |
Eben: ‘Okna’ (voor trompet en orgel) –
‘Landscapes of Patmos’ (voor slagwerk en orgel) – Orgelconcert nr. 2
Gunther Rost (orgel), Tine Thing Helseth (trompet), Babette Haag (slagwerk), Bamberger Symphoniker o.l.v. Gabriel Felz
Oehms Classics OC 420 • 74' •
Opname: april 2009, september 2010, september 2011, Konzerthalle Bamberg, Joseph-Keilberth-Saal
Petr Eben (1929-2007) was een Tsjechische componist die als zoon van een joodse moeder geïnterneerd werd in Buchenwald. Daarna moest hij als gelovig rooms-katholiek zien te overleven in het communistische Tsjecho-Slowakije. Pas na de fluwelen revolutie van 1989 kreeg Eben de kans om zich als componist ten volle te ontplooien. Hij ontving opdrachten uit de gehele wereld en maakte internationaal naam als improvisator, zowel op orgel als piano. Zijn werk is doortrokken van middeleeuwse invloeden, zowel uit het gregoriaans als uit de volksmuziek. Zijn muzikale taal sluit aan bij die van Europese tijdgenoten als Olivier Messiaen en Benjamin Britten.
Eben heeft in vrijwel alle genres gecomponeerd, maar de nadruk is vooral komen te liggen bij zijn orgelwerken. Wie nog geen noot van deze componist kent adviseer ik eens te luisteren naar het derde deel van de ‘Zondagsmuziek’, Moto ostinato. Een andere aanrader is de ‘Hommage a Buxtehude’. Twee organisten hebben zich op Ebens werken toegelegd: Halgeir Schiager op vijf cd’s voor het label Hyperion, en Gunther Rost voor de labels Motette (vier cd’s met solowerken) en Oehms (werken met orkest). Dit is de tweede cd die verschijnt bij Oehms, na de Symphonia Gregoriana voor orgel en orkest (die overigens van de communistische machthebbers in 1954 niet zo mocht heten - Orgelconcert voldeed). Op de nieuwe uitgave vinden we het Tweede orgelconcert uit 1982, geschreven voor de inwijding van het orgel in de ‘grosse Sendesaal’ van de Oostenrijkse omroep te Wenen. De afsluitende toccata is een wonder van virtuositeit.
‘Okna’ – Vensters – voor trompet en orgel uit 1976 is wellicht het bekendste werk van Eben. Door zijn bezetting is het ook in Nederland met enige regelmaat op orgelconcerten te horen. Eben vond zijn inspiratie in de gebrandschilderde ramen die Marc Chagall maakte voor de Synagoge van de Hadassah Kliniek in Jeruzalem. Het is een cyclus in vier delen met de benamingen Blauw, Groen, Rood en Goud. ‘Landscapes of Patmos’ is een vijfdelige cyclus voor orgel en slagwerk, gebaseerd op het bijbelboek Openbaring van Johannes. Het laatste landschap, ‘Paarden’, is een wilde toccata op het bekende Dies Irae thema.
Organist Gunther Rost, is een meester op zijn Bambergse instrument, waarvan hij titularis is. Trompettiste Tine Thing Herseth is de laatste ontdekking van EMI en vriendelijk voor deze opname uitgeleend aan Oehms. Ze speelt magistraal, net als slagwerkster Babette Haag. De Bamberger Symphoniker hebben onder Jonathan Nott al bewezen momenteel een toporkest te zijn en worden door Gabriel Feltz met expertise door de hondsmoeilijke partituur van het orgelconcert geloodsd. Enige toelichting behoeft de opname. Het schitterende vierklaviers orgel van Georg Jann uit 1993 staat in de Joseph-Keilbertsaal van de thuishaven van het orkest, niet in een kerk. Dat werkt wonderwel in het Orgelconcert en in de combinatie slagwerk en orgel. Ieder tinkeltje is haarscherp waar te nemen. Maar in de combinatie trompet en orgel gaat het gebrek aan nagalm ten koste van de atmosfeer. Wel is het zo dat de trompet vooraan in het klankbeeld staat en dus nooit in het orgelgeweld ten onder gaat. Voor het overige wordt een prachtige opname begeleid door een zeer uitgebreide tekst met tal van muziekvoorbeelden.