CD-recensie

© Siebe Riedstra, januari 2019

Vanuit Estland heeft Arvo Pärt met zijn Tabula Rasa in 1977 een flinke bres geschoten in het eigentijdse componeren. Daarmee inspireerde hij nieuwe generaties componisten in de andere Baltische landen. Peteris Vasks in Letland is een van de bekendste, met partituren waarin flink gesomberd wordt. Dat het ook anders kan laat zijn jongere landgenoot Andris Dzenitis horen. Die voelt zich verwant aan de klankwereld van Finnen als Magnus Lindberg en Kaja Saariaho, te oordelen naar de tastende solo voor de altfluit waarmee Prelude. Light begint, en het verpletterende crescendo waarin het zijn hoogtepunt bereikt. Muziek die de luisteraar de hand reikt door een herkenbare theatrale inslag. Over Prelude. Light zegt de componist het volgende:

De titel van dit werk is een speelse reminiscentie aan mijn in 2009 gecomponeerde symfonische werk Postludium. Ice, dat ik voor het Lets Nationaal Symfonieorkest en zijn toenmalige chef-dirigent Karel Mark Chichon geschreven heb. Inhoudelijk hebben beide werken niets gemeen, wellicht afgezien van het feit dat beide pantheistische landschappen zonder woorden zijn, landschappen die nooit door mensen betreden zijn. Prelude.Light is een symfonische miniatuur, die de zonsopgang beschrijft in een landschap dat zoals gezegd ver verwijderd is van welke beschaving dan ook. Ik heb hier de eerste schemering van het licht ver aan de horizon gevangen en het verschijnen van de dag: de hemel vult zich langzamerhand met die eerste stralen, dus met kracht, warmte en levensenergie. De eerste zonnestralen veranderen het mysterie van de nacht in de realiteit van de dag. Een te romantische aanzet tot het complexe concept eigentijdse muziek? Waarom eigenlijk niet? Als muzikaal genre betekent preludium de opmaat of de inleiding tot iets anders, iets nieuws. Zonder te veel te verklappen zou mijn Prelude.Light ook het begin, de opmaat tot een grotere muzikale cyclus kunnen zijn.

Andris Dzenitis (Riga, 1978) is net als sterdirigent Andris Nelsons afkomstig uit Letland. Hij studeerde compositie bij Peteris Vasks, die een gloedvolle introductie voor deze cd schreef. Wat niet betekent dat Dzenitis hoorbaar verwant is aan Vasks - integendeel. Dzenitis sluit aan bij de avant-garde van Ligeti en Berio en heeft niets met de geruststellende drieklanken van zijn mentor. Hij heeft in Wenen gestudeerd bij Kurt Schwertsik, en diens onbevangen kijk op het componeren heeft zo te horen wel zijn sporen nagelaten.

Om, Lux Aeterna voor gemengd koor a capella is precies wat de titel aangeeft - een combinatie van oosterse meditatie en westerse religie. Ondenkbaar zonder het baanbrekende Lux aeterna van Ligeti, maar volkomen origineel in zijn vermenging van Aziatische, Russisch orthodoxe en avant-gardistische technieken. Het Eerste strijkkwartet is ongenaakbaar in zijn zoektocht naar de duisternis van het onderbewustzijn - point noir. In het saxofoonconcert bespeelt Arvidas Kaslauskas drie instrumenten, zo te horen in het eerste deel de sopraan-, in het tweede de alt- en in het laatste de baritonsaxofoon. Geen geruststellende drieklanken maar een spirituele zoektocht waarin de componist het ego verbant - E(GO) - door middel van multiphonics.

Postludium. Ice is het laatste werk op deze cd. Het is ook het meest toegankelijke (en rustgevende) van de vijf titels. Een afsluiting die de beste introductie vormt tot de wereld van Andris Dzenitis. De beide orkestwerken worden gedirigeerd door Karel Mark Chichon, wiens Letse connectie verklaard wordt door zijn echtgenote, mezzosopraan Elina Garanca. Naast Chichon is Andris Nelsons eveneens actief inzake Dzenitis - hij gaf compositie- opdrachten voor de orkesten van Boston en Leipzig.

Andris Dzenitis - een naam om in de gaten te houden.

index