CD-recensie
© Siebe Riedstra, november 2013
Corigliano: Conjurer (Concerto for Percussion and String Orchestra with optional Brass) – Vocalise Evelyn Glennie (percussie), Hila Plitmann (sopraan), Albany Symphony o.l.v. David Alan Miller Naxos 8.559757 • 58' • Live-opname: 13 maart 2011, Troy Savings Bank Music Hall, Troy, New York (Conjurer); 22 mei 2011, Experimental Performing Arts Center, Troy, New York (Vocalise) |
 |
John Corigliano (1938) mogen we zo langzamerhand beschouwen als de Grand Old Man of American Music. Dat wil uiteraard nog niet zeggen dat hij Amerika’s belangrijkste componist van het moment is – John Adams is er ook nog. Corigliano heeft welbewust gekozen voor aansluiting bij de neoromantische stroming in het Amerikaanse componeren. Howard Hanson en Samuel Barber zijn daarvan slechts twee voor de hand liggende voorbeelden. Vader Corigliano was decennialang de gezichtsbepalende concertmeester van het New York Philharmonic Orchestra, en muziek is hem dus met de paplepel ingegoten. Door zo’n vader ontmoet je nog eens iemand, maar tegelijkertijd moet je misschien wel dubbel presteren. Corigliano presteerde, en hoe. Niet in massa’s partituren, maar in een beperkt oeuvre waarin ieder werk een theatraal statement lijkt te willen zijn. Een symfonie die AIDS als onderwerp heeft, een klarinetconcert met de Rattenvanger van Hamelen als hoofdpersoon. De opera ‘The Ghosts of Versailles’, geschreven voor het eeuwfeest van de Metropolitan Opera, maar ironisch genoeg acht jaar te laat voltooid.
Corigliano was tientallen jaren een vaste gast op het label RCA, met schitterende opnamen van zijn grote orkestwerken. Inmiddels heeft RCA de creatieve moed opgegeven, en is die plaats ingenomen door het label Naxos, een speler die geen geld besteedt aan persconferenties, maar de muziek voor zichzelf laat spreken. En dus beleeft het slagwerkconcert Conjurer zijn fonografische première op Naxos, met opdrachtgeefster Dame Evelyn Glennie als soliste. Dame Evelyn is een slagwerkfenomeen dat het genre slagwerkconcert in haar eentje op de kaart heeft gezet. Ze heeft die prestatie geleverd met een verbijsterende handicap: ze is doof. Wanneer een zintuig uitvalt zoekt het lichaam naar compensatie, en zo hoort Evelyn de trillingen van haar instrumentarium met handen en voeten. Gevolgd door een verhuisbus vol instrumenten reist ze de wereld rond met door haar bestelde composities.
Over het fenomeen Glennie is in 2004 een prachtige film gemaakt: Touch the Sound. Wie wil weten hoe je zonder te kunnen ‘horen’ toch een slagwerkvirtuoos kunt worden raad ik deze documentaire van harte aan, die op youtube in zijn geheel te zien is. Corigliano heeft voor Evelyn Glennie een werk geschreven dat de naam concert in hoofdletters verdient. Hij doet dat heel simpel, want tegenover de solist staat de elementaire bezetting van het strijkorkest. Corigliano ordent zijn stuk in drie cadenzen, die afgewisseld worden met de drie hoofddelen van het stuk, genoemd naar de materialen waarvan slaginstrumenten sinds de oudheid gemaakt worden: wood, metal, skin – hout, metaal, vel. Het eindresultaat is zonder meer indrukwekkend: een concert van ruim 35 minuten, dat de aandacht van begin tot eind gevangen houdt. Vlak voor dat einde, en dan hebben we het over de laatste twintig seconden, schakelt Corigliano een groep koperblazers in. Geen probleem bij een opname, maar voor de betrokken musici bepaald niet leuk bij een concert – die blazers zijn dan ook optioneel.
Bij een vocalise denk je als luisteraar aan een stuk van hoogstens een minuut of vijf. Corigliano rekte het fenomeen op tot ruim twintig minuten, voor de bezetting van sopraan, groot orkest en elektronische manipulatie. De opdracht werd verstrekt door de toenmalige chef van de New Yorkers, Kurt Masur, voor de viering van het eeuwfeest 2000. De combinatie van elektronische manipulatie met akoestische klanken is een verschijnsel dat in de tweede helft van de twintigste eeuw tot bloei is gekomen, maar tegelijkertijd niet echt wortel wil schieten. Volgens Corigliano moeten we er in de nieuwe eeuw serieus mee aan de slag. Die mening deelt hij met zijn oudere collega Pierre Boulez en zijn tijdgenoot Peter Eötvös. Naarmate deze Vocalise vordert neemt de elektronische manipulatie van zowel zangeres als orkest toe.
Dat brengt mij op de uitvoerenden van deze cd, het orkest van Albany en sopraan Hila Plitmann. Het Albany Symphony Orchestra heeft een reputatie op te houden waar het om eigentijdse muziek gaat, kenners weten dat het label ‘Albany First Editions’ tientallen jaren een bron van informatie betekende voor ieder die op de hoogte wilde zijn en blijven van de eigentijdse muziek in Amerika. Albany is de hoofdstad van de staat New York, en om het nog ingewikkelder te maken heeft het Albany Symphony Orchestra zijn onderkomen in de stad Troy, waar een prachtig historisch gebouw staat met een schitterende concertzaal, de Troy Savings Bank. Vanwege de financieën heeft het voortbestaan van zowel orkest als concertzaal en de samenwerking tussen beide de afgelopen jaren dikwijls aan een zijden draadje gehangen.
Het begeleidende boekje vermeldt heel trots dat we hier te doen hebben met fonografische wereldpremières, en dat is op zichzelf al een daad van belang. In Nederland mogen we daar dank zij de ZaterdagMatinee aan toevoegen dat de Nederlandse première van de Vocalise plaats vond op 9 februari 2002 in het Amsterdamse Concertgebouw. Edo de Waart dirigeerde het Radio Filharmonisch Orkest en sopraansoliste was Sylvia McNair. Die live-opname werd ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van de omroeporkesten uitgebracht op een promotie-cd. Een uitgave om te koesteren.
Vergelijken is altijd leuk, en zo mogen we vaststellen dat Sylvia McNair de betere soliste is in de Vocalise. Inmiddels horen we niet zo veel meer van Sylvia, maar Hila Plitmann staat mede dankzij haar huwelijk met componist Eric Whitacre volop in de belangstelling. De prestaties van de strijkers van het Albany Symphony Orchestra staan hier in de etalage, en dat valt soms wat tegen. Dat laat onverlet dat we hier kennis kunnen maken met twee nieuwe werken van een van de belangrijkste componisten van onze tijd. Weer een veer in de hoed van Naxos.