CD-recensie
© Siebe Riedstra, april 2017
Caldara: Missa dolorosa - Crucifixus - Motetten - Ciaccona Ravenscroft: Suonata da chiesa in b Linde Schinkel & Laila Cathleen Neuman (sopraan), Sigurd van Lommel ( altus ), Matevz Kajdiz (tenor), Mitchell Sandler (bas), Ensemble La Silva o.l.v. Nanneke Schaap Brilliant Classics 95482 • 73' • Opname: januari 2014 & februari 2015, Hervormde Kerk, Haaksbergen |  |
De drijvende kracht achter deze cd is zonder twijfel Nanneke Schaap, oprichter en dirigent van het Ensemble La Silva. Schaap studeerde viola da gamba aan het Koninklijk Conservatorium bij Wieland Kuijken, behaalde haar master in 1980 en vestigde zich in Italië. Daar doceerde ze aan de conservatoria van Verona en Parma, en nu in Milaan. In Italië is ze al sinds 1984 actief met haar eigen Ensemble Barocco waarmee ze o.a. uitvoeringen verzorgde van Bachs Passiemuzieken. Het Ensemble La Silva is de Nederlandse voortzetting van het Ensemble Barocco, wat blijkt uit de gemengd Nederlands/Italiaanse bezetting. Met dit ensemble trok ze de aandacht door een gedanste voorstelling op de cantate Membra Jesu Nostri van Buxtehude, met uitvoeringen in Milaan en het Amsterdamse Orgelpark. In Nederland was Nanneke Schaap te horen als gambiste bij (onder meer) talloze uitvoeringen van de Mattheus Passion.
Antonio Caldara (Venetië 1670 - Wenen 1736) heeft een gigantisch oeuvre nagelaten, niet in de laatste plaats door de strenge verplichtingen waaraan hij was gebonden als kapelmeester aan het hof van Karel VI in Wenen, waar hij de laatste twee decennia van zijn leven werkzaam was. Ruim 70 opera's, 30 oratoria en 30 missen waren het resultaat. Daaronder de hier opgenomen Missa Dolorosa, een van de laatste missen die hij voltooide. In 1727 stelde Paus Benedictus XIII het Festum Septem Dolorum Beatae Mariae Virginis in, een kerkelijke feestdag voor de vrijdag voorafgaand aan Goede Vrijdag, waarvoor deze mis nog net op tijd kon worden gecomponeerd. Caldara's bekendste werk is ongetwijfeld het schitterende Crucifixus voor vier vierstemmige koren. In de voortreffelijke (vier pagina's, alleen Engels) toelichting maakt Caldara-kenner Brian W. Pritchard duidelijk dat het volstrekt niet bekend is wanneer en waarom Caldara dit werk componeerde. Het klinkend resultaat is ondanks de korte tijdsduur van krap vijf minuten zonder meer overweldigend. Harmonieën die zo uit de Hohe Messe zouden kunnen zijn overgelopen worden gecombineerd met het korte contrapunt en de spatiale techniek die Caldara in Venetië geleerd moet hebben van de Gabrieli's. Alleen al dit werk is de bescheiden prijs van deze cd dubbel en dwars waard.
Tussen Mis en Crucifixus wordt een Sonata da chiesa (langzaam-snel-langzaam-snel) ingevoegd van de Brit John Ravenscroft, die in 1695 in Rome een bundel triosonates publiceerde onder de naam Giovanni Ravenscroft. In de vroege twintigste eeuw ontstond echter verwarring doordat de hier gespeelde sonate werd uitgegeven onder de naam van Caldara. De cd wordt afgesloten met de chaconne uit een triosonate van Caldara zelf. De violisten zijn Cecilia Bernardini en Anneke van Haaften, de continuopartij wordt uiteraard verzorgd door Nanneke Schaap, met als organiste Liga Vilmane, afkomstig uit Letland en werkzaam als cantor/organist aan de kerk waar deze opname werd gemaakt, de Hervormde Kerk van Haaksbergen.
De rest van deze uitgave wordt volgezongen met tien twee- en driestemmige motetten, afkomstig uit een bundel van twaalf Motetti a due e tre Voici, Opera Quarta (Bologna, 1715), die Caldara schreef tijdens zijn zevenjarig verblijf in Rome; ze zijn opgedragen aan de vermaarde kardinaal Pietro Ottoboni, groot beschermheer van de kunsten. Een viertal van deze motetten werden al in 2000 opgenomen voor een eerdere cd, in het Italiaanse Prado - akoestische verschillen zijn echter niet te horen.
Dit is duidelijk een project waarin door alle medewerkenden met liefde is geïnvesteerd, en het klinkende resultaat straalt dat aan alle kanten uit. Speciale vermelding verdient fagottist Jos Lammerse, die naast bovengenoemde violisten in de Missa dolorosa een prominente rol vervuld. De vocale solisten fungeren tevens als koorzangers in het acht man sterke koor van de Missa en zorgen voor een zorgvuldig afgewerkte koorklank die in het zestienstemmige Crucifixus tot betoverende en spatzuiver geïntoneerde modulaties zorgt. De enige andere laaggeprijsde registratie van de Missa onder René Clemencic verscheen in 2000 op het label Naxos en moet het in alle opzichten tegen deze nieuweling afleggen. De opname neemt in de genereuze akoestiek voldoende afstand tot de zangers, waardoor een aangenaam ruimtelijk gevoel ontstaat dat ons even terugvoert naar het Venetië van de achttiende eeuw. Een visitekaartje voor Nanneke Schaap en haar Ensemble La Silva om trots op te zijn.