CD-recensie

© Siebe Riedstra, mei 2015

Alle goede muziek is eigentijds.
Philippe Herreweghe

William Byrd (1540-1623) en Jan Pieterszoon Sweelinck (1562-1621) leefden in een tijd waarin Europa verscheurd werd door godsdiensttwisten. Net als Sweelinck werd Byrd rooms-katholiek opgevoed. In beider geval zorgde een politieke beslissing voor praktische problemen. Toen het Amsterdamse stadsbestuur overging naar het protestantisme moest Sweelinck daarin meegaan als componist. Eenzelfde lot trof Byrd aan het Engelse hof, dat eveneens voor het protestantse geloof koos. Als lid van de Chapel Royal moest Byrd net doen alsof, maar in zijn hart bleef hij rooms-katholiek, getuige zijn drie missen. In de tekst van het motet Infelix ego (ik ongelukkige), een meditatie op psalm 50 van de dichter Girolamo Savonarola komt die verscheurdheid treffend tot uiting. In een gefilmde toelichting bij deze uitgave, te zien op youtube (zie bovenstaande link) wordt een en ander door Philippe Herrweghe boeiend toegelicht.

Byrd schreef drie missen, voor drie, vier en vijf stemmen elk. Gezien de subversieve omstandigheden mogen we aannemen dat Byrd ze letterlijk zo bedoeld heeft, als een geloofsuiting van een kleine groep gelijkgestemden. Al in 1984 verscheen op EMI Reflexe een opname van de drie missen, gezongen door het Hilliard Ensemble met aan het hoofd Paul Hillier. Zij voerden deze werken in een enkelvoudige bezetting uit en het is een van de beste opnamen die de Hilliards in hun lange bestaan geproduceerd hebben. Herreweghe heeft gekozen voor een iets ruimere bezetting van de mis, met drie sopranen, twee countertenoren, twee eerste en twee tweede tenoren en drie bassen, twaalf zangers in totaal. Een schitterend bezet ensemble met klinkende namen die we ook regelmatig als solisten tegenkomen. De tempi die Herreweghe in de mis kiest zijn aan de vlotte kant, voor de hele mis heeft hij niet meer dan twintig minuten nodig.

Of er sprake is van vier-of vijfstemmigheid staat niet in de tracklist, maar soms wel in de toelichtende tekst. Bij Ave Maria bijvoorbeeld staat niet dat het om een vierstemmig werk gaat, dat zo te horen meervoudig wordt bezet. Bij Infelix ego ontstaat verwarring doordat de lijst met medewerkers vijf zangers noemt voor een zesstemmig werk. Afgaande op bovenstaand filmpje kunnen we vaststellen dat de bas Matthias Lutze ook nog vermeld had moeten worden naast collega Harry van der Kamp. Verder moet me nog van het hart dat bij zo'n schitterende bezetting en zulk prachtig repertoire een speeltijd van vijftig minuten aan de karige kant is. Voor het overige niets dan lof voor dit liefdevolle pleidooi voor de springlevende muziek van William Byrd.

index