CD-recensie

© Siebe Riedstra, maart 2011

Bryars: After Handel’s Vesper – Ramble on Cortona – Pianoconcert (The Solway Canal)

Ralph van Raat (piano), Cappella Amsterdam, Radio Kamer Filharmonie o.l.v. Otto Tausk

Naxos 8.572570 • 53' •

	Ralph van Raat

Ralph van Raat is zo ongeveer het leukste dat het Hollandse muziekwereldje in de nieuwe eeuw is overkomen; niet leuk in de zin van lollig, maar in de zin van verfrissend en hoopgevend. Hij heeft zich ten doel gesteld om de moderne muziek in de breedste zin van het woord toegankelijk te maken voor een nieuw publiek, en het is hartverwarmend om hem bezig te zien wanneer hij in zijn concerten een verbale lans breekt voor een stuk om er vervolgens een razend enthousiaste uitvoering van te geven. Enthousiasme is bij deze jonge muzikant het sleutelwoord, maar het gaat gepaard aan een grote muzikale begaafdheid, een scherp intellect en een ijzingwekkend sterk geheugen. De meest complexe partituren speelt hij uit zijn hoofd.

Ralph heeft dat enthousiasme niet van een vreemde: als tiener zocht hij de leiding van docent Ton Hartsuiker, die zelf ook een reputatie te verliezen had als pleitbezorger van de nieuwste muziek – en daar op de radio in zijn dagen wekelijks een rubriek over verzorgde: kom daar nog eens om. Willem Brons begeleidde zijn formele studie aan het Amsterdams Conservatorium, en daarna volgden vele prijzen en aanmoedigingen. Het grote moment brak aan toen het label Naxos interesse toonde voor van Raat en zijn missie, en hem min of meer carte blanche gaf voor een serie cd’s met modern repertoire uit de meest uiteenlopende hoeken van het eigentijdse componeren, van Adams tot Rzewski.

Het verfrissende aan Van Raat is dat hij zich niet laat categoriseren, en het mooiste voorbeeld daarvan vindt u op een uitgave van Naxos met de titel Artist Profile, een box met vijf cd’s. Vier met muziek van respectievelijk Adams, Rzewski, Tavener en Lindberg; op de vijfde vertelt en speelt van Raat op de voor hem karakteristieke, nieuwsgierigmakende manier over alle mogelijke componisten, van Chick Corea tot Einojuhani Rautavaara.

	Gavin Bryars

Op de hier te bespreken schijf voegt Ralph aan zijn lijstje van componisten een nieuwe naam toe: Gavin Bryars (1943). Bryars is een Britse componist die samen met Michael Nyman en de Amerikaan Philip Glass voor de verbreiding van het minimalistische componeren heeft gezorgd – het minimalisme van de drieklanken, de repeterende akkoorden en de simpele melodische patronen wel te verstaan. In het geval van Bryars moeten we daar nog een element aan toevoegen, dat van de ‘gevonden geluiden’. Een dakloze zwerver in Londen die een liedje zingt, werd de aanleiding tot ‘Jezus’ blood never failed me yet’ en een oude 78-toerenplaat met ‘Nearer my God to thee’ leverde de bouwstenen voor ‘The sinking of the Titanic’. Stukken waarmee hij in de jaren tachtig en negentig een grote aanhang verwierf. En dat voor een componist die als bassist gepokt en gemazeld was in de free jazz en nauwe contacten onderhield met avantgardisten als John Cage.

Bryars heeft twee stukken opgedragen aan Ralph van Raat, ‘Ramble on Cortona’ voor piano solo en het Pianoconcert ‘Solway Canal’. Ze staan op deze cd en worden aangevuld met ‘After Handel’s Vesper’, oorspronkelijk voor cembalo. De beide solowerken vallen binnen het beeld dat we kennen van de hierboven reeds aangehaalde soort minimal music. Het Pianoconcert sluit daarbij naadloos aan, maar heeft als buitenmuzikaal element een onverwachte component: de vocale inbreng van een mannenkoor. Dat koor zorgt niet voor een indrukwekkende finale, zoals in het Pianoconcert van Busoni, maar is voortdurend aanwezig met een tekst die ons sfeerbeschrijvend op de hoogte houdt van een landschap, beschreven door de Schotse dichter Edwin Morgan. Een pianoconcert in drie lagen dus, met een pianopartij die geen virtuositeit, maar rust en kalmte nastreeft, een orkestpartij die zich daarbij aansluit, en een koorpartij die daarop poëtische commentaren debiteert. Zoals meestal is zo’n koor niet of nauwelijks te verstaan en het behoeft geen betoog dat de criticus van de Guardian het werk samenvatte als oeverloos geneuzel. Mocht Gavin Bryars dat hebben gelezen, dan heeft hij wellicht gegniffeld. Want één ding is duidelijk: de Parnassus van Beethoven – of Busoni – wil hier niet worden beklommen. Integendeel.

Het Pianoconcert werd live opgenomen in het Muziekgebouw aan het IJ te Amsterdam op 20 februari 2010, een opname die gefaciliteerd werd door de NTR (toen nog de NPS, voor het geval u het spoor bijster bent). Gerard Westerdaal, veteraan van waarschijnlijk duizenden Hilversumse opnamen was als leider van het opnameteam verantwoordelijk voor een uitstekend resultaat. De beide solowerken ontstonden onder studio-omstandigheden in de Sweelinckzaal te Amsterdam.

Gavin Bryars is geen Beethoven en Ralph van Raat is geen Brendel, en dat willen ze absoluut ook niet zijn. Bryars maakt muziek die door de een gehaat wordt en door de ander wordt omhelsd. Het knappe van Ralph van Raat is dat hij zich niet zoals Brendel concentreert op een paar componisten uit voorbije tijden, maar ons laaft aan een ongebreidelde verscheidenheid aan eigentijdse muziek, zonder onderscheid des persoons. Daarmee is hij een democratische pianist in de beste zin van het woord. En spelen kan’ie als geen ander. Kom gauw eens naar een concert en geniet.

index