CD-recensie

© Siebe Riedstra, maart 2024

Johannes van Bree behoort tot het selecte gezelschap van Nederlandse componisten die nog steeds de internationale concertpodia weten te bereiken. Een prestatie die hij dankt aan een kort en bevallig werkje: het Allegro voor vier strijkkwartetten, geschreven in 1845. Op YouTube kunt u een enthousiaste en uiterst charmante uitvoering in beeld en geluid vinden door het Internationaal Kamermuziek Festival van Janine Jansen.

Johannes Bernardus van Bree werd geboren in Amsterdam in 1801. Vioolspelen leerde hij van zijn vader, als componist was hij autodidact. Hij stond al vroeg met beide benen in de muziekpraktijk, in 1812 vertrok de familie naar Leeuwarden en stond hij zijn vader bij met het geven van vioolles en het begeleiden van danslessen. In 1820 keerde Johannes terug naar Amsterdam, waar hij zich van violist in het orkest van de Fransche Schouwburg ontwikkelde tot een getalenteerd dirigent. Dat blijkt al uit het feit dat hij in 1830, als dertigjarige de leiding toevertrouwd kreeg van het orkest van Felix Meritus, destijds de belangrijkste Hollandse muziekorganisatie en de verre voorloper van het Concertgebouworkest. Van Bree verwierf binnen korte tijd de leiding van een aantal koren en behoorde tot de oprichters van de Maatschappij Caecilia, waar hij aangesteld werd als dirigent. Daarmee organiseerde hij door voldoende repetities te eisen voor die tijd kwalitatief hoogstaande premières van onder andere de Negende Symfonie van Beethoven en de Symphonie fantastique van Berlioz. Op kamermuziekgebied schreef hij geschiedenis door de oprichting van de Amsterdamsche Quartetvereeniging, een strijkkwartet waarvan hijzelf primarius was. Een verbijsterend pakket aan activiteiten, dat er samen met een broze gezondheid voor zorgde dat hij al in 1857 overleed; hij liet zijn echtgenote en vijf kinderen straatarm achter.

Van Bree heeft ondanks zijn korte leven en een drukke werkpraktijk kans gezien om een respectabel oeuvre na te laten, dat na zijn overlijden binnen de kortste keren werd vergeten. Afgaande op het archief van het Concertgebouworkest stond daar sinds 1957 geen noot van van Bree op de lessenaars, zelfs niet van het bovengenoemde populaire Allegro. Voor zijn eigen Amsterdamsche kwartet schreef hij drie werken, een vierde is waarschijnlijk zoekgeraakt. Het Eerste kwartet dateert uit 1834, het jaar waarin hij tevens succes boekte met de opera Saffo op een tekst van Jacob van Lennep. Het Tweede kwartet werd in 1840 uitgegeven in Amsterdam en is opgedragen aan de vioolvirtuoos Berhard Molique. Van het Derde kwartet uit 1848 verscheen in 1998 een opname op het label NMClassics; die cd is geruisloos verdwenen maar de opname is op YouTube te beluisteren.

Van Bree was geen vernieuwer, maar stond in tegenstelling tot zijn opvolger Johannes Verhulst wel degelijk open voor nieuwe muziek. In zijn eigen partituren combineert hij de bewondering voor Duitse meesters als Mendelssohn en Spohr met de invloeden die hij via de opera opdeed van Franse componisten als Daniel Auber en Adolphe Adam.

Het Utrecht String Quartet (Eeva Koskinen, Katherine Routley, Mikhail Zemtsov, Sebastian Koloski) heeft al jaren een vaste verbintenis met het label MDG. Dat heeft geleid tot een flink aantal uitgaven, met kwartetten van onder meer Glazoenov, Gretsjaninov, Tsjaikowsky en Verhulst. Het kwartet werd opgericht in 1985 en is nauwelijks van bezetting veranderd. In 2005 moest altviolist Sven Arne Tepl het kwartet verlaten wegens een ernstige blessure. Na wat wisselingen op de altstoel is de bezetting nu zoals hierboven aangegeven.

Het wordt niet apart vermeld, maar het hoeft bijna geen betoog dat we hier met discografische premières te maken hebben. Het Utrecht Quartet heeft zich in de loop van de afgelopen decennia bewezen als een internationaal topensemble met zin voor avontuur en een schitterende spelkwaliteit. De uitstekende toelichting werd geschreven door Carine Alders en de opname hoort zoals altijd bij MDG thuis in het hoogste segment.

index