CD-recensie
© Siebe Riedstra, mei 2021
Boëllmann - Organ Music Boëllmann: Fantaisie in A – Douze Pièces pour Orgue op. 16:1, 2, 4, 11 & 5 – Deuxième Suite pour Orgue op. 27 – Heures Mystiques: Entrée in Es, Offertoire in C, Sortie in d – Suite Gothique in c, op. 25 Piet van der Steen (orgel) |
Dit is een heruitgave van een heruitgave, en voor orgelliefhebbers van over de gehele wereld een geschenk uit de hemel. Op 17 januari 1977 nam Piet van der Steen in de Amsterdamse Augustinuskerk een elpee op met orgelwerken van Léon Boëllmann, enkele dagen voordat met de afbraak van de kerk werd begonnen. Hij bespeelde in die akoestisch ideale ruimte voor de laatste keer het kostelijke Cavaillé-Coll orgel dat in 1881 werd gebouwd voor de oude Augustinuskerk aan het Rusland, in 1932 overgeplaatst naar de nieuwe Augustinuskerk aan de Posjesweg. Het is het enige Nederlandse Cavaillé-Coll orgel dat in zijn oorspronkelijke staat bewaard is gebleven. Het is bescheiden van omvang (twee klavieren, 16 manuaalstemmen en 4 pedaalstemmen), en was volmaakt op de ruimte afgestemd. Thans bevindt het zich in de nieuwe Augustinuskerk, een betonnen aula zonder enige nagalm, waar het helaas, om Van der Steen te citeren ‘ernstige ingrepen in zijn klankgeving onderging'. Met andere woorden, het klinkt daar voor geen meter. Het behoeft geen betoog dat de opname die Van der Steen in 1977 realiseerde voor de verzamelaar goud waard is.
Toen het tijd werd om dit unieke document op cd uit te brengen besloten Hans van Laar van het label VLS en Piet van der Steen om aanvullend repertoire op te nemen op het Schijven orgel van de Petrus-en-Pauluskerk in het Belgische Oostende. Een al even legendarisch instrument, dat de modieuze grillen van de orgelbeweging ternauwernood doorstond en in 2000 in zijn oorspronkelijke glorie werd hersteld door Flentrop orgelbouw. Die uitgave uit 2003 is nu – Hans van Laar is overleden – opnieuw uitgebracht op het label Brilliant.
Léon Boëllmann – de naam geeft al aan dat hij uit de Elzas afkomstig was – is niet oud geworden: hij overleed in 1897 op 35-jarige leeftijd. Hij heeft een bescheiden oeuvre nagelaten, waarvan een handvol orgelwerken en de Variations symphoniques voor cello en piano/orkest de tand des tijds heeft doorstaan. Eeuwige roem heeft hij verworven met de Toccata, het slotdeel van de Suite Gothique, waarvan onnoemelijk veel opnamen bestaan. Met de rest van zijn discografie is het magertjes gesteld, het wachten is bij mijn weten nog steeds op een overzicht van de complete orgelwerken.
Piet van der Steen (1943) is in het Nederlandse orgellandschap een volstrekt unieke verschijning, die bovendien ook nog eens lastig te beschrijven valt. Hij was vijftig jaar titularis van de Oud-Katholieke Gertrudiskathedraal in Utrecht, waar hij beschikte over een bescheiden orgel. Hij realiseerde onder veel meer een schitterend uitgegeven editie op het label Eigen Wijs van de VPRO van de complete orgelwerken van La Jeune France (Messiaen, Jolivet en Lesur). In het geheel niet gehinderd door leeftijd stortte hij zich als vijfenzeventigjarige op het oeuvre van César Franck, met als resultaat een box met drie cd's onder de titel ‘De twaalf orgelwerken, en meer...'. Deze selectie uit de orgelwerken van Boëllmann is niet alleen uniek door de historische achtergronden, ze is ook door de bevlogenheid en het kunstenaarschap van Van der Steen een document om te koesteren.