CD-recensie

© Siebe Riedstra, september 2020

De trieste levensloop van George Bizet wordt in de titel van deze cd treffend weerspiegeld: Bizet sans Paroles - Bizet zonder woorden. En dat voor een componist die naar eigen zeggen zonder woorden niets voorstelde. Toen Camille Saint-Saëns eens suggereerde dat Bizet meer orkestwerken zou moeten schrijven kreeg hij als antwoord: 'Jij hebt makkelijk praten - ik kan niet zonder het theater .' Opera's moest en zou hij componeren, en al zijn energie stak hij in het ene na het andere theatrale avontuur, dat dan eindigde in de prullenbak, na één akte werd gestopt, na een paar voorstellingen verdween (Parelvissers) of door het publiek werd weggehoond (Carmen). Hoewel Bizet met Mozart en Schubert thuishoort in de top drie van beroemdste veel te vroeg gestorven toonmeesters, komt zijn naam zelfs in dat verband maar zelden ter sprake. Hij overleed op zijn zesendertigste in Parijs, een paar dagen na de première van Carmen. Vandaag staat Carmen eenzaam aan de top van wereldwijd meest gespeelde opera's.

George Bizet werd geboren in 1838 in Parijs, als kind van beroepsmusici. Op zijn derde kon hij muziek lezen en op zijn negende werd hij - met dispensatie wegens zijn prille leeftijd - aangenomen als leerling van het Parijse Conservatoire. Binnen de kortste keren haalde hij alle diploma's, verwierf de Prix de Rome en maakte furore als pianovirtuoos die de meest ingewikkelde partituren van blad kon lezen. Franz Liszt stond versteld. De jonge George had een glanzende carrière als pianist voor de boeg, maar toonde geen interesse. Op het Conservatoire had hij al begrepen dat er maar één weg was naar het grote succes - de Opéra. En dus wierp hij zich vol energie op het ene na het andere theatrale project, en verdiende intussen de kost met het geven van pianolessen en het maken van pianotranscripties van andermans werken (waar hij een duivelskunstenaar in was). Hij trouwde met de dochter van zijn leraar Jacques Fromental Halévy (een uiterst succesvolle operacomponist). Een gelukkig huwelijk was het niet, en na zijn dood gaf de weduwe zijn manuscripten links en rechts weg - wat er overbleef ging naar Reynaldo Hahn. Tot op de dag van vandaag is de muzikale nalatenschap van George Bizet een rommeltje.

Op deze cd geeft Nathanaël Gouin inzicht in Bizet als pianist, als componist en bewerker. Hij opent zijn programma met de Chants du Rhin, een pianocyclus in zes deeltjes, als een soort Lieder ohne Worte gebaseerd op scheurkalendergedichtjes van Joseph Méry. De teksten heeft Gouin laten afdrukken in de toelichting, en ze bevestigen het oordeel van Winton Dean in zijn biografie: uneven in quality. Positiever is Dean over de Variations Chromatiques, viertien Variaties op een chromatisch stijgend en dalend thema. Vreemd dat niemand rept over het feit dat we hier in essentie met een chaconne van doen hebben. De Variations zijn ondanks hun muzikale kwaliteiten nooit doorgedrongen tot het concertrepertoire, daarvoor lijkt de onpianistische (orkestrale) schrijfwijze verantwoordelijk. Twee transcripties van derden zijn opgenomen: Rachmaninovs versie van het Menuet uit L'Arlésienne, en een bewerking die Gouin zelf maakte van een aria uit de Parelvissers, onder de titel Venise.

Het sluitstuk van de cd is een spectaculaire onderneming: een versie voor piano solo van het Tweede pianoconcert van Saint-Saëns. Bizet zal er ongetwijfeld menige salon mee hebben opgeluisterd en zijn goede vriend Saint-Saëns moet genoten hebben. Voor deze zware klus heeft de pianist een extra paar handen nodig, en het spreekt vanzelf dat men dan in de buitencategorie terechtkomt. Helaas geldt die kwalificatie niet voor Nathanaël Gouin. Zeker, alle noten zijn er, maar ze vallen hier en daar maar net op hun plaats. Wie zich interesseert voor een werkelijk verbluffende uitvoering van deze onmogelijke klus kan terecht op YouTube, waar het Russische pianofenomeen Nikolai Petrov (1943-2011) een adembenemend staaltje hogeschoolpianistiek weggeeft - live opgenomen!

Nathanaël Gouin verdient niettemin een compliment voor zijn inspanningen - wie heeft er ooit van Bizet als virtuoze bewerker gehoord? Deze uitgave biedt in voortreffelijke geluidskwaliteit en met prima toelichting een mooi inzicht in de 'andere' Bizet.

index