CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, november 2016

 

Mahler/Berio: 10 Frühe Lieder uit Lieder und Gesänge aus der Jugendzeit (bew. voor bariton en orkest

Berio: Sinfonia

Matthias Goerne (bariton), The Synergy Vocals, BBC Symphony Orchestra o.l.v. Josep Pons

Harmonia Mundi HMC 902180 • 61' •

Opname: sept. 2015, Maida Vale BBC Studios (Lieder), 7 dec. 2012, Barbican Centre London (Sinfonia)

http://www.wnyc.org/story/10-great-works-20th-century-pierre-boulezs-90th-birthday/

   

In 1968 gooide Luciano Berio de knuppel in het internationale muzikale hoenderhok met zijn Sinfonia. Een jaar later probeerde een kunstenaarscollectief onder het gedreven leiderschap van Peter Schat hetzelfde in Nederland met het muziektheaterstuk Reconstructie. Inkervende gebeurtenissen voor de waarnemer van destijds, gestolde werkelijkheid voor de overlevenden. De Sinfonia is inmiddels een deel van ons muzikale bewustzijn geworden, over Reconstructie lezen we nog slechts in wijdlopige biografieën.

Het lijkt een onaardige openingsparagraaf, maar ze weerspiegelt de werkelijkheid. Het recente overlijden van de componisten Luciano Berio, Pierre Boulez en Karlheinz Stockhausen nodigt uit tot een inventarisatie. Welke sporen hebben ze nagelaten op het gangbare concertmenu? Wie zoekt kan de concertzaal overslaan en direct overschakelen naar het internet. Daar komt men er al snel achter dat er één werk is dat boven het maaiveld uitsteekt: de Sinfonia van Luciano Berio.

Wat is er anders aan de Sinfonia die Berio destijds componeerde voor het 125-jarig bestaan van het New York Philharmonic Orchestra? Het antwoord is kort en meedogenloos: het derde deel In ruhig fliessender bewegung biedt de luisteraar een houvast waarnaar kennelijk gehunkerd wordt. De muziek van Gustav Mahler, die rond die tijd herontdekt werd. Bernard Haitink in Amsterdam en Leonard Bernstein in New York wedijverden om de eerste complete registratie van alle symfonieën. Kubelík in München was ze te vlug af.

De discografische historie van de Sinfonia is zonder meer indrukwekkend. De première werd gedirigeerd door Berio zelf en bestond toen nog uit vier delen. Ze werd heet van de naald uitgebracht op het label CBS. Pierre Boulez rekende de Sinfonia tot de tien beste werken die de twintigste eeuw heeft opgeleverd en maakte in 1984 een opname voor het label Erato. In 1990 was Riccardo Chailly, pas benoemd bij het Concertgebouworkest, de volgende voor het label Decca - Jard van Nes tekende voor de Folksongs. Wie zich verdiept in de beschikbare opnamen van de Sinfonia wordt aangenaam verrast door de live-opname die Berio zelf dirigeerde op 27 april 1997 in het Amsterdamse Concertgebouw met het KCO en de Swingle Singers. Ze bevindt zich in deel 6 van de serie Anthology of the RCO en is een fascinerend document. Wat vooral opvalt is dat de componist meer aandacht besteedt aan de teksten dan zijn dirigerende collega's, en menig verrassend detail in de partituur blijkt te kunnen onthullen.

Het is een eigenschap die we opnieuw tegenkomen op deze registratie door het BBC Symphony Orchestra en The Synergy Vocals. De opnamegegevens maken er geen gewag van, maar het feit dat de opnamedatum en de concertdatum overeenkomen spreekt boekdelen. Dit is een live-opname en gezien de locatie - Barbican - een absolute topprestatie van het opnameteam van de BBC. Geen wonder dat men gezocht heeft naar een manier om deze voltreffer alsnog op cd uit te brengen. Drie jaar later bood de gelegenheid zich: dirigent Josep Pons en bariton Matthias Goerne wierpen zich op nog zo'n geniaal staaltje Mahler-assimilatie van Berio: de orkestratie van tien Frühe Lieder, in 1986/7 gerealiseerd. Hier heeft Berio niet gecomponeerd, maar is hij in de huid gekropen van Mahler, en het resultaat is verbluffend. Om een afgekloven slogan te gebruiken: niet van echt te onderscheiden, een regelrechte voortzetting van de Rückert-Lieder.

Maar het beste nieuws komt nog. Matthias Goerne heeft hier een onvergetelijke prestatie geleverd. Hij is natuurlijk al een Mahler interpreet par excellence, maar het is net alsof deze 'nieuwe' cyclus iets extra in hem heeft losgemaakt. Zijn collega Thomas Hampson nam ze eerder op voor het label Teldec in 1992, met de componist aan het hoofd van het Londense Philharmonia Orchestra. Wonderlijk hoe de twee vertolkers verschillen als dag en nacht. Hampson is een prachtzanger die minutieus bezig is met zijn voordracht, en hij laat ons dat niet vergeten. Mathias Goerne kruipt in de tekst en werkt van binnen naar buiten om elke lettergreep te communiceren en grijpt zo de luisteraar bij zijn lurven. Je wordt er stil van.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links