CD-recensie
© Siebe Riedstra, augustus 2016
Ladder of Escape 14Berio: Duetti (voor twee violen) - Due Pezzi (voor viool en piano) - Sequenza VIII (voor vioolsolo) - Corale su Sequenza VIII (voor viool, twee hoorns en strijkorkest) Joseph Puglia (viool), Ellen Corver (piano), Nieuwe Philharmonie Utrecht o.l.v. Johannes Leertouwer Attacca ATT 2016147 • 80' • Opname: 2015, American Academy of Arts and Letters, New York; Muziekcentrum van de Omroep, Studio 1, Hilversum |  |
Ladder of Escape - Nooduitgang. Sieuwert Verster, oprichter en eenmansbaas van het label Attacca ging eind jaren tachtig in de aanval tegen de gemakzucht van het virtuozendom. Altijd weer hetzelfde repertoire, steeds een beetje sneller en een beetje gladder - dat moest anders. Hij construeerde een Ladder of Escape. Via deze ontsnappingsladder bood hij Harry Sparnaay als eerste de gelegenheid om te laten horen hoe je ontsnapt. Muzikale avonturiers volgden in zijn treden - Walter van Hauwe op de blokfluit, harpiste Ernestine Stoop, en elf anderen. Organist Jacob Lekkerkerker was de laatste, op Ladder nummer 12. Nummer 13 wordt overgeslagen, want waar uit bijgeloof geen dertiende verdieping is heeft men ook geen Ladder of Escape nodig. Hier dus nummer 14, geheel gewijd aan één componist: Luciano Berio.
De Italiaans/Amsterdamse violist Joseph Puglia betreedt de ladder in gezelschap van 41 nieuwsgierige klimmers, op de noten van de 34 Duetti per due violini. Hij zegt daar zelf het volgende over:
De vierendertig duetten zijn stuk voor stuk prachtige kleine op zich zelf staande wereldjes. Het zijn allemaal muzikale portretten van vrienden, en collega componisten die Berio bewonderde. Ze hebben ook een educatieve kwaliteit. Berio heeft ze geschreven met de intentie dat ze zowel door professionele violisten als door jonge musici zouden worden uitgevoerd - leraren en hun leerlingen bijvoorbeeld. Daarom verschilt in sommige duetten de moeilijkheidsgraad van de twee partijen nogal. In een van de duetten bestaat de partij van de leerling enkel uit de toonladder van D groot. Andere zijn duidelijk voor gelijkwaardige violisten bedoeld.
Puglia stelde zichzelf de immense taak om elk van de duetten met een andere partner uit te voeren. In het boekje staan ze allemaal vermeld, inclusief de leeftijd, varierend van 7 tot 69. Bekende namen als Marc Destrubé, Gordan Nikolic en Vera Beths wisselen af met Sebastian van 8, die het duet met de toonladder van D mag spelen (nr.17). De bovengenoemde 41 klimmers voor 34 duetten worden veroorzaakte door duet nummer 20, dat geschreven is voor twee groepjes van vijf. Het wordt - op wens van de componist - als laatste gespeeld. Terug naar Joseph Puglia:
Doordat ik met musici samenspeelde met zulke verschillende technische mogelijkheden en van zo verschillende leeftijden, werden de uitvoeringen automatisch momentopnamen. De ideeën, de muzikale persoonlijkheid en de technische mogelijkheden van al die verschillende spelers hebben de opnamen op een unieke manier gevormd. Je zou kunnen zeggen dat het vastleggen van de Duetti op deze manier een 'ladder of escape' was voor het idee van een 'definitieve' opname - waar ik toch al niet in geloof.
In de Due Pezzi uit 1976 horen we de invloed van Berio's leraar Luigi Dallapiccola - een man die Schönberg aanhing maar geen moment vergat dat hij uit het land van Verdi stamde. De veertien Sequenza's die Berio componeerde voor allerlei solo-instrumenten lijken op maat gemaakt voor deze serie, nummer acht voor vioolsolo mag dan ook niet ontbreken. Berio nam als work in progress verschillende malen zo'n Sequenza nog eens bij de kop om er een volwaardig concertwerk van te bouwen. Hier resulteerde dat in de Corale su Sequenza VIII, per violino, due corni e archi.
Joseph Puglia heeft zich op Amsterdamse podia en ver daarbuiten bewezen als een bevlogen propagandist voor nieuwe noten - en daarbij speelt hij schitterend. Speciale vermelding verdienen de beide hoornisten van de Nieuwe Philharmonie Utrecht, Jan Harshagen en Mees Vos. Guido Tichelman is verantwoordelijk voor de spectaculaire opname van Corali, die de oude van de meester zelf (destijds op RCA) ver achter zich laat.
A spectacular Escape!!