CD-recensie
© Siebe Riedstra, september 2012
 |
(C.Ph.E.) Bach: Klavecimbelconcerten
nr. 1-4 Wq. 43
Miklós Spányi (klavecimbel en directie), Concerto Armonico Budapest, concertmeester Márta Ábrahám
BIS-CD-1787 • 68' •
Opname: november 2011,
Phoenix Studios, Diósd (Hongarije)
Carl Philipp Emanuel Bach (1714-1788), werd net als zijn oudste broer Wilhelm Friedemann opgeleid door zijn vader Johann Sebastian, en net Friedemann studeerde hij rechten aan de Universiteit van Leipzig. Carl Philipp heeft lang op materiële welstand moeten wachten. Aan het Berlijnse hof van Frederik de Grote genoot hij weliswaar aanzien, maar moest hij van een karig honorarium rondkomen. Pas toen hij in 1768 Telemann kon opvolgen als muziekdirecteur van de stad Hamburg braken er zonniger tijden aan. Het werk van Carl Philipp vervult een belangrijke functie bij het slaan van de brug tussen zijn vader Johann Sebastian en de Weense klassieken Mozart en Haydn. Zijn werk wordt gekenmerkt door grilligheden: in tempi, overgangen tussen onderdelen, tegenstellingen in toonsoort, modulaties, plotselinge stiltes en wat dies meer zij. Onvoorspelbare muziek, sanguinisch en melancholisch tegelijk. Hij was de perfecte wegbereider voor de ‘Sturm und Drang’ waarin Joseph Haydn zich zou uitleven. Haydn erkende maar al te graag de grote invloed die CPhE op zijn componeren heeft gehad. In het oeuvre van deze Bachzoon staat uiteraard het klavecimbel centraal, met zo’n 50 klavierconcerten, ongeveer 100 sonates en een vracht aan andere klavierwerken.
De Hongaarse klavierspeler Miklós Spányi heeft zich tot taak gesteld deze enorme berg muziek tot klinken te brengen, en vond in het label BIS een trouwe en toegewijde partner. Meer dan een decennium zijn ze al bezig, en het eind is nog niet in zicht. Veel van CPhE’s klavecimbelconcerten zijn transcripties van concerten voor fluit, hobo, cello, en een aantal circuleert zelfs in verschillende versies, net als die van zijn vader. In 1770 componeerde hij echter een serie van zes concerten, voor ‘kenners en liefhebbers’, die twee jaar later in druk verschenen en een uitgelezen introductie vormen tot zijn werk in dit genre. Ze sieren de catalogus onder het nummer Wq 43 – Wotquenne is voor CPhE wat Köchel voor Mozart betekent. De eerste vier van die concerten vinden we op deze cd. Het zijn werken die voornoemde grilligheden tot drie cijfers achter de komma illustreren, met als meest opvallend stijlbloempje de doorgecomponeerde overgangen die de delen onderling verbinden. Daar neem CPhE echt een voorschot op de negentiende eeuw, een vondst die door Beethoven in zijn vioolconcert en de beide laatste pianoconcerten dankbaar werd overgenomen.
Dit is het meest recente (18de) deel van de ‘Complete Keyboard Concertos’, en het is net als de vorige opgenomen met het Boedapester ensemble Concerto Armonico, op tijdeigen instrumenten. Even leek het erop dat de onderneming zou verkassen naar Finland, waar de delen 14 t/m 17 zijn opgenomen, met het Ensemble X, waar Spányi een aantal jaren de leiding had. Maar daar moet iets misgegaan zijn, want nadat het project drie jaar heeft stilgelegen, is het nu weer teruggekeerd naar de Hongaarse hoofdstad. Bij Concerto Armonico is intussen wel iets veranderd, want de concertmeester is niet meer Péter Szüts, maar een dame, Márta Ábrahám, een voortreffelijke violiste die het afgelopen decennium actief was in België en Nederland, en kennelijk het pad naar de barokviool heeft ingeslagen. Met succes, want wat we hier te horen krijgen is tiptop in orde.
Het aardige van deze integrale is dat Miklos Spányi aan de lopende band experimenteert met zijn instrumenten. Zo heeft de Hass-kopie van deel 1 na veel omzwervingen in deel 18 plaats gemaakt voor een kopie van een Dulcken, maar dan wel met een toegevoegde zwelinrichting, waarvan het effect ook duidelijk waar te nemen is.
De grote verdienste van Spányi is dat hij samen met CPhE vooruitkijkt naar de volgende eeuw. Bob van Asperen maakte ook een opname van Wq 43, en hij laat juist horen hoe deze muziek zijn wortels heeft in de eeuw van J.S.B. Voor beide benaderingen is ruimte, en het is pure luxe om te kunnen kiezen.