CD-recensie

© Siebe Riedstra, september 2018

IJsland heeft nog geen 350.000 inwoners, maar kan als voetbalnatie uitstekend meekomen, en heeft een componist voortgebracht die wereldwijd bekendheid geniet: Björk. Geen klassieke componist, maar wel eentje die met haar werk meer teweeg heeft gebracht dan menige notenschrijver in het 'klassieke' muziekbedrijf. Decennialang kenden we IJsland ook als de woonplaats van de pianist Vladimir Ashkenazy, maar nu is er een originele pianospelende IJslander opgestaan die op internationale podia furore maakt: Víkingur Ólafsson. Geen overnight sensation maar een keurig ogende jongeman van vierendertig jaar, die intelligent en zonder nonsens speelt en vertelt over de muziek die hij de moeite waard vindt. Daarbij maakt hij opvallende keuzes: op zijn eerste album voor het label DG koos hij Philip Glass, en hij weet daar een verhaal bij te vertellen dat hout snijdt. Voor menige klassieke luisteraar vertegenwoordigt Glass een gemakzuchtige profiteur die een gat in de markt heeft aangeboord met eindeloze drieklanken die men alleen kan waarderen wanneer men zo stoned als een garnaal is. Niet bij Ólafsson, hij ziet kans om aan de ogenschijnlijk doodvermoeiende herhalingen een poëtisch element toe te voegen waardoor je zelfs als agnost meegezogen wordt en blijft luisteren.

Voor zijn tweede album op het label DG koos Ólafsson voor Johann Sebastian Bach, en daar is het effect hetzelfde: je blijft luisteren. In de eerste plaats door zijn fenomenale techniek (hij heeft onwaarschijnlijk lange vingers) die hem alle ruimte biedt voor een interpretatie die alle aspecten van Bach exploreert: de originele werken en de bewerkingen. Dat maakt deze cd opnieuw tot een hypnotiserende luisterervaring. Over de keuze van de werken, de relaties van de toonsoorten en de contrastwerking is diep nagedacht. De originele noten van Bach worden afgewisseld met bewerkingen die iconische status verworven hebben, en daaraan voegt Ólafsson er nog eentje toe. Zijn eigen bewerking van een van de mooiste aria's die Bach componeerde, Widerstehe doch der Sünde, is een prachtig voorbeeld van zijn vakmanschap. Het ankerpunt van dit recital vormen de Aria Variata in a BWV 989, een intrigerende tegenhanger van de Goldbergvariaties. Sergej Rachmaninov liet zijn fantasie los op drie delen uit de Partita voor vioolsolo in E, en het resultaat is adembenemend. Uiteraard beperkte Serge zich niet tot een letterlijke transcriptie, maar voegde hij zijn eigen fantastische contrapuntische verzinsels toe.

Víkingur Ólafsson werd in de New York Times binnengehaald als de 'new Glenn Gould'. Een aardige slogan, een makkelijke quote, goed voor de verkoop, en niet gebaseerd op de feiten. Om te beginnen zou Glenn Gould nooit een recital hebben gespeeld met het onderhavige repertoire. Gould was een puriteinse waarheidszoeker die Bach exploreerde in een tijdperk waarin er nog heel veel te exploreren viel. Ólafsson is een nieuwsgierige muzikant die de vele facetten waarin we Bach kunnen tegenkomen exploreert en kaleidoskopisch aan ons voorstelt. Hij kruipt niet alleen in de huid van Bach, hij onderzoekt net zo zorgvuldig de kijk van Busoni, Siloti en Rachmaninov op de meester uit Leipzig.

Dat is iets wat Glenn Gould nooit zou hebben ondernomen, daarvoor had hij te veel filosofische en te weinig pianistische interesse. Vikingur Ólafsson is een intelligente pianist met een muzikale boodschap. Bach of Glass, het maakt niet uit. Hij zoekt de essentie achter de noten. Het resultaat is schitterend.

index