CD-recensie

© Siebe Riedstra, januari 2018

Het lijkt simpel. Wolfgang Schmieder geeft in zijn Bach Werke Verzeichnis een opsomming van de zes fluitsonates van Johann Sebastian Bach die in twee groepjes van drie uiteenvalt. BWV 1030-1032 zijn geschreven voor 'Querflöte und Klavier' - BWV 1033-1035 voor 'Querflöte und bezifferter Bass'. Over het instrumentarium bestaat geen twijfel, met de Querflöte kan alleen de toenmalige dwarsfluit zijn bedoeld, die we tegenwoordig traverso noemen; Klavier is klavecimbel, bezifferter bas is becijferde bas ofwel basso continuo, ingevuld door de cello voor de versterking van de baslijn en het klavecimbel voor de in nummerschema's genoteerde akkoorden. De eerste drie sonates van de zes zijn dus bedoeld voor traverso en klavecimbel, waarbij Bach de klavecimbelpartij heeft uitgeschreven. De tweede drie voegen een cello aan de bezetting toe, met alleen een uitgeschreven baslijn.

Wat de vorm betreft is er een duidelijke eenheid bij de tweede groep: dit zijn drie vierdelige sonates in de volgorde langzaam-snel-langzaam-snel, bekend onder de noemer sonata da chiesa ofwel kerksonate. Van de eerste groep is de eerste sonate eveneens een sonata da chiesa, de andere beide zijn driedelig volgens het aloude principe snel-langzaam-snel. Voor de traverso schreef Bach nog één enkel ander werk, de Sonate voor traverso solo in a BWV 1013, een vierdelig werk dat overeenkomsten vertoont met de Partita's voor vioolsolo, met name de Tweede Pa rtita in d, BWV 1004 - eveneens een vierdelig werk met vrijwel dezelfde aanduiding voor de delen: allemande, corrente, sarabande, bourrée angloise (in de vioolsonate is het laatste deel een gigue). Vandaar dat deze sonate bekend is geworden onder de noemer Partita.

Tot zover de theorie, nu de praktijk. Die blijkt op deze nieuwe uitgave van Marc Hantaï en zijn broer Pierre bovenstaand schema niet te volgen. Marc Hantaï koos voor vier sonates plus de Partita voor traverso solo. Van de vier sonates zijn er twee sonata da chiesa, en twee driedelige - alle vier worden ze begeleid door het klavecimbel, de cello schittert door afwezigheid. Dat laatste blijkt in de praktijk totaal geen probleem, bij een opname als deze, die alle ruimte geeft aan de baskant van het klavecimbel, zou een versterking door de cello alleen een extra stukje luxe zijn. In de befaamde opname die Frans Brüggen van de complete fluitsonates maakte met Gustav Leonhardt en Anner Bylsma wordt bovenstaand schema keurig aangehouden. Het gekke is dat de cellopartij daardoor een eigen leven lijkt te gaan leiden , waardoor de middenstemmen in de klavecimbelpartij wat ondergesneeuwd raken - dat ligt ook enigszins aan de opname. Wat wordt daar overigens zeldzaam mooi gemusiceerd!

Wat musiceren betreft zou Marc Hantaï een leerling van Frans Brüggen kunnen zijn, en ongetwijfeld kent hij diens opnamen op zijn duimpje. Nu heeft Hantaï in de loop van zijn inmiddels ruim dertigjarige carrière ook bepaald niet stilgezeten, als fluitist in onnoemelijk veel ensembles voor oude muziek, met de nadruk op La Petite Bande van Sigiswald Kuijken. Maar ook als solist heeft hij de nodige cd's op zijn naam staan waaronder een opname met, u raadt het, fluitsonates van Bach voor het labe l Virgin - ook daar met broer Pierre en ook daar met de Partita. Interessant om te horen hoe in de twaalf jaren die sinds die opname zijn verstreken de agogiek in het musiceren van Hantaï enorm aan vrijheid heeft gewonnen - alsof er meer elastiek in de frases zit.

Kortom, een boeiend portret van de broers Hantaï, een welsprekend pleidooi voor deze juwelen uit de schatkamer van Johann Sebastian, en voorzien van een ideaal opnamebeeld, gemaakt in. Haarlem . Met een beetje fantasie kunnen we zelf wel verzinnen dat dat de Doopsgezinde Kerk in de autoluwe binnenstad moet zijn geweest. Een prachtlocatie.

index