CD-recensie
© Siebe Riedstra, september 2015
Fürchte dich nicht - Bach in Context deel 3Bach: Preludium in G, BWV 568 (orgel) - Cantate 'Wer nur den lieben Gott lässt walten' BWV 93 - Motet 'Fürchte dich nicht' BWV 228 - Cantate 'Schau, lieber Gott,wie meine Feind' BWV 153 - Wer nur den lieben Gott lässt walten, BWV 647 (orgel) - Cantate 'Siehe, ich will viel Fischer aussenden' BWV 88 - Passacaglia BWV 582 (orgel) Leo van Doeselaar (orgel), Gesualdo Consort Amsterdam & Musica Amphion o.l.v. Pieter-Jan Belder Et'cetera KTC 1487 • 76' • Opname: juni 2013, Waalse Kerk, Amsterdam |  |
Cantates, motet en orgelwerken van Bach, uitgevoerd in hun liturgisch-muzikale context' luidt het motto op de omslag. In de eerste twee afleveringen (hier eveneens besproken) werd daaraan een essentieel element toegevoegd: de locatie. De uitvoerenden schaarden zich op de orgelgalerij rond de organist, zoals dat in Bachs uitvoeringspraktijk de gewoonte was. Aflevering 3 werd opgenomen in de Amsterdamse Waalse Kerk, waar van een orgelgalerij geen sprake is. De Waalse Kerk is echter een ideale opnamelocatie met een schitterend orgel, en de afstand tussen organist en uitvoerenden is digitaal overbrugbaar.
Om met dat orgel te beginnen: het komt aan bod in een van Bachs bekendste werken, de Passacaglia (en Fuga) BWV 582. Twee dingen vallen direct op aan de interpretatie van Leo van Doeselaar. Ten eerste het wegvallen van de eerste acht maten zoals wij die kennen, de expositie van het basthema. Leo voert terecht aan dat de uitvoeringspraktijk hem wat dit betreft munitie genoeg geeft, want bekende passacaglia's van Pachelbel en Buxtehude vallen om zo te zeggen ook met de deur in huis. De eerste acht maten staan in het handschrift (het Andreas Bach Buch) bovendien zonder maatstrepen genoteerd. Bijna nog opvallender is de registratie die Van Doeselaar kiest, met een enkele achtvoets trompet voor het passacaglia-thema. Sober en dwingend.
Het motet van de derde aflevering is Fürchte dich nicht BWV 228, en dat is tevens de titel van deze uitgave. De tekst 'Fürchte dich nicht / sey getrost / und verharre im Vertrauen (Jesaja 41) staat ook centraal in de beide cantates: 'Schau, lieber Gott,wie meine Feind' BWV 153 en 'Siehe, ich will viel Fischer aussenden' BWV 88. In beide gevallen worden die woorden gezongen door de bassolist, in BWV 88 in de vorm van een chaconne, wat dan weer een aardige brug slaat naar de afsluitende Passacaglia. In liturgische zin is het koraal 'Wer nur den lieben Gott lässt walten' het logische antwoord op de tekst 'Fürchte dich nicht'. De gelijknamige cantate is een koraalcantate, wat wil zeggen dat de koraalmelodie in ieder onderdeel in een of andere vorm aanwezig is. In het duet tussen sopraan en alt 'Er kennt die rechten Freudenstunden' speelt de altviool de koraalmelodie als cantus firmus. Bach werkte dit duet om tot orgelkoraal - als onderdeel van de Zes Schübler Choräle. Dat wordt door van Doeselaar tussen de twee laatste cantates uitgevoerd.
Het motet Fürchte dich nicht is geschreven voor twee vierstemmige koren, hier enkelvoudig bezet. Wat deze interpretatie speciaal maakt is de toevoeging van instrumentale versterking, waarbij met name de hobo's prachtig het tweede koor inkleuren. Dat maakt deze uitvoering en daarmee de hele cd uniek. Het is een hoopgevend teken dat de motetten steeds centraal staan in Bach in Context: in de eerste vijf delen zijn de nummers BWV226-229 vastgelegd, steeds in hoogkaratige uirvoeringen met enkelvoudig bezette vocale partijen.
Wanneer u nieuwsgierig bent hoe deze uitvoering er live uitzag wordt u op uw wenken bediend, want de AVRO heeft het concert in de Waalse Kerk opgenomen, en op youtube geplaatst, zie bovenstaande link. De bezetting is niet helemaal dezelfde, de sopranen in de beeldopname zijn Hana Blažikova en Stephanie Petitlaurent. Verder is het interessant om te volgen hoe organist Leo van Doeselaar vanachter het grote orgel de continuopartijen invult, gewapend met cameraverbinding en koptelefoon.
De serie Bach in Context is een schitterend initiatief om de vele kruisverbanden in de muziek van Johann Sebastian te laten horen op een manier die nergens belerend aandoet, en steeds weer nieuwe ontdekkingen in dit nooit genoeg ontgonnen oeuvre oplevert. Een bron van inspiratie voor een heel mensenleven.