CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, november 2014

 

Bach: Brandenburgse Concerten nr. 1-6 BWV 1046-1051

Florilegium

Channel Classics CCS SA 35914
53' + 41' (2 sacd's)

Opname: november 2013, St. John the Evangelist Church, Upper Norwood, Londen

 

Ashley Solomon is de man achter Florilegium, een soort Londense tegenhanger van het Amsterdam Baroque Orchestra van Ton Koopman. Solomon bespeelt de traverso, en verzamelt per project de benodigde muzikanten. Prachtige opnamen van Telemanns Parijse Kwartetten, kamermuziek van Emanuel Bach en Triosonates van Johann Sebastian heb ik hier besproken, allemaal verschenen op het label Channel. Nu wagen ze zich aan een groot, ingewikkeld en kostbaar project: de complete Brandenburgse Concerten van Bach.

Bij iedere nieuwe presentatie van deze geniale muziek kijk ik als eerste naar het derde concert. Het is gewoon een concerto grosso in drie delen, maar er is een klein probleem: het tweede deel ontbreekt. Bach heeft alleen twee akkoorden neergeschreven, en daarmee moeten we het doen. Een concerto grosso met alleen maar twee snelle delen is natuurlijk onzin, maar uit honderden opnamen en duizenden concerten zou je dat niet opmaken. Vijftig jaar geleden speelde men alleen die twee naakte akkoorden tussen de beide snelle delen. Daarna bedacht iemand dat dat beter moest kunnen en verzon een riedeltje op de viool, maar daar bleef het bij.

Het duurde lang voordat het besef doorbrak dat Bach een geniaal improvistor was, en dit langzame deel gewoon ter plekke op zijn cembalo had kunnen verzinnen, om het samen met zijn strijkersensemble af te sluiten met de beide akkoorden die in de partituur genoteerd staan, zoals we dat al eeuwen kennen van de afsluiting van een cadens in een pianoconcert. Er zijn vast wel dappere klavecinisten die dat ook durven, maar in de praktijk ben ik ze nog niet tegengekomen. Ton Koopman kwam al in de jaren tachtig in zijn opname voor Erato met een perfecte oplossing op de proppen: hij speelt het Adagio uit de Toccata BWV 916, dat afsluit met de beide door Bach genoteerde akkoorden. Iets soortgelijks doet Robert Haydon Clark in de opname voor Collins, hij laat het Adagio uit de Triosonate BWV 1038 door twee strijkers en continuo spelen, dat alweer met de passende akkoorden afsluit. Collins Classics is ter ziele maar u kunt die opname vinden in de complete editie die Brilliant in 2000 op de markt bracht.

Florilegium houdt zich hier aan het bekende vioolriedeltje, net als het Freiburger Barockorchester, in een opname die eerder dit jaar door collega Aart van der Wal werd besproken. Kennelijk heeft het goede voorbeeld van Ton Koopman nog niet tot goed volgen geleid. Vergelijking tussen deze beide recente toevoegingen aan de catalogus levert wel een paar markante verschillen op. Allereerst de wijze van benadering - in Freiburg wordt flink uitgepakt, met blaffende hoorns, grommende bassen en energieke tempi. Florilegium houdt het op een kamermuzikale benadering - met wellicht in het achterhoofd de gedachte dat Bach in Cafe Zimmermann ongeveer zo moet hebben geklonken. Het Freiburger Barockorchester houdt rekening met de grote zalen die ze op hun toernees aandoen en waar ze ook op de laatste rij gehoord moeten worden. Het tweede verschil is de toonhoogte waarop wordt afgestemd, in Londen is die een halve toon lager dan onze moderne hoogte, in Freiburg een hele toon lager. Het derde verschil ligt in de tempokeuze, die is bij de Freiburgers dikwijls net een tandje sneller, waardoor de hoorns in het eerste concert, en de trompet in het tweede, op de rand van van hun kunnen balanceren.

Aardig om in de opsomming van het instrumentarium te lezen dat de hoornisten van Florilegium instrumenten bespelen die gebouwd zijn door Tony Halstead. Dat is dezelfde Anthony Halstead die in 1992 als orkestleider met de Hanover Band een opname maakte van de Brandenburgers waarin hij in het eerste concert de hoorn bespeelde, in het vijfde concert de concertante klavecimbelpartij voor zijn rekening nam en in de overige concerten de continuopartij realiseerde. Een topprestatie die jarenlang hoge ogen gooide en nog steeds zijn mannetje staat - zomaar te beluisteren op spotify.

Samenvattend presenteert Florilegium hier een cd waarop schitterend wordt gespeeld, geen onnodige risico's worden genomen, en die levensecht is opgenomen in een ambiance die je het gevoel geeft erbij te zijn in Cafe Zimmermann te Leipzig. Nog een kleinigheidje: ze spelen de concerten van achteren naar voren, met het herfstige zesde concert als opening en het exuberante eerste concert als swingende finale.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links