CD-recensie
© Siebe Riedstra, juni 2014
Louis Andriessen - Solos for Virtuosi(Louis) Andriessen: Triplum - Etude pour les timbres - Sweet for recorders - Choralvorspiele - Ende - Trepidus - Deuxième Chorale - To Pauline O. - De komst van Willibrord - Image de Moreau - Woodpecker - Very Sharp Trumpet Sonata - Xenia - Very Sad Trumpet Sonata - The starting plank Diverse uitvoerenden, details in de bespreking Attacca ATT 2014141 • 80' • |
 |
Elmer Schönberger schreef de inleidende woorden bij deze uitgave, en beter kan het gewoon niet. Als volgt:
'Solo's voor virtuozen? Maar virtuositeit is toch geen Andriessen-onderwerp? Ja, hard werken, met zijn allen spatgelijk een akkoord of riff spelen, dat wel. En allicht moet er hard gestudeerd worden, want bepaalde loopjes liggen heel lastig en sommige akkoordreeksen voegen zich maar moeizaam naar je handen. Maar met het romantisch illusionisme van duizend ballen opgooien en ze zogenaamd moeiteloos allemaal tegelijk weer opvangen - met die opvatting van virtuositeit hebben de stukken op deze cd weinig van doen. En al helemaal niet met de neocomplex-modernistische variant van zoveel mogelijk onspeelbare noten in zo kort mogelijke tijd erdoorheen jagen.'
Het slot van Schönbergers betoog wil ik u evenmin onthouden:
Dus we dopen 'm Solos for Virtuosi. Tenslotte zijn het allemaal geweldige musici, meesters op hun instrument, die het er zelfs met losse handen en geblinddoekt vlekkeloos vanaf zouden brengen. Toch had Flits voor oorsuis er ook heel goed als titel mee door gekund.
Louis Andriessen werd deze maand (6 juni) vijfenzeventig jaar, en dat hebben we geweten. Maar het jaar is nog lang niet om, en vraagt om een vervolg. Sieuwert Verster, eenmansondernemer achter het label Attacca, bewondert Louis al een halve eeuw, en heeft op zijn label geen kans voorbij laten gaan om de muziek van Andriessen aan de man te brengen. Hij kwam op het idee om alle losse eindjes eens aan elkaar te knopen. Die losse eindjes bestaan uit stukken die Louis min of meer toevallig maakte voor musici, met wie hij door zijn diverse ensembles bevriend raakte. Veel van die stukken verschenen eerder op Attacca in een serie portretten van solisten met een neiging tot afwijkend repertoire: Ladder of Escape, die inmiddels uit elf delen bestaat. Met de nodige inventiviteit bleek het maakbaar om een schijf vol muziek samen te stellen die al die solistische huzarenstukken bij elkaar brengt. Geheel in overeenstemming met de werkwijze van de componist ga ik ze systematisch langs, en citeer ik uit de toelichtende tekst, met hier en daar wat eigen oorsuis. Vijftien maal geflitst .
1. Triplum (1962): Andriessens enige compositie voor akoestische gitaar. Het eerste deel was een verjaardagscadeau voor zijn latere vrouw Jeanette Yanikian. Gespeeld door Robby Faverey, en in 1988 uitgebracht op Ladder of Escape 2, Attacca 1988.46
2. Etude pour les timbres (1962): geschreven voor het eindexamen piano van de componist aan het Koninklijk Conservatorium. In 2004 opgenomen door Ralph van Raat en uitgebracht op de dubbelaar 'Base' - All the pianoworks played by Ralph van Raat (Attacca 2005.88-89).
3. Sweet for recorders (1964): de ene recorder uit de titel is de blokfluit in het Engels, de andere de fossiele bandrecorder. Gespeeld door Walter van Hauwe en in 1988 uitgebracht op Ladder of Escape nr. 3, Attacca 1988.47.
4. Choralvorspiele (1969): een religieus klinkende titel voor een draaiorgel dat in 1965 gekocht werd door uitgeverij De Bezige Bij. In 1973 werd het geloosd in het Stedelijk Museum en sinds een paar jaar is het te bewonderen in het Amsterdamse Orgelpark, compleet met bijbehorende 'draaiorgelboeken'. Het idee stamt van Willem Breuker, die de opname uitbracht op zijn eigen label BVHaast.
5. Ende (1980): Frans Brüggen kon veel meer dan muzikale leugens ontmaskeren. Op deze speciaal voor dat doel gemaakte toegift is hij een blokfluitvirtuoos met twee altblokfluiten tussen zijn lippen. Hij stelt deze opname uit 1980/1 persoonlijk ter beschikking.
6. Trepidus (1983): opgedragen aan pianist Gerard Bouwhuis, pianist van het eerste uur bij Andriessens ensemble Hoketus. Een onrustige concertetude die ook nog koraalvoorspel wil zijn. Gerard maakte de opname in 1990 voor het Andriessen album 'De Stijl', uitgebracht op Attacca 1993.75.
7. Deuxième chorale (1992): een stukje voor een speeldoos, op verzoek van Annette den Heijer gemaakt voor het programma 'de Nederlanden'. Een heleboel speeldoosmuziekjes kwamen daar tot leven, en het slingertje van de speeldoos werd bedient door Annettes echtgenoot, de componist Ron Ford. De VPRO bracht ze uit onder de schattige titel 'The Memory of Roses'.
8. To Pauline O. (1995): Pauline Oostenrijk is de solohoboïste van het Residentie Orkest. Sytze Smit, hoofdredactuer van het maandblad Entr'Acte droomde van een klinkende muziekbijlage. Maar........ ineens is Andriessen de jongen van zestien die verzot is op Stravinsky en de Psalmensymfonie innig liefheeft. Wat is hier aan de hand?
9. De komst van Willebrord (1995): een geschiedenisles voor het carillon van de Domtoren en gespeeld door stadsbeiaardier Arie van Abbenes. De Publieke Omroep was er in 1997 bij.
10. Image de Moreau (1999): een Toccata die door de New Yorkse Carnegie Hall in opdracht werd gegeven. Ivo jansen speelt hem op zijn eigen album Toccata!, waarop hij de zeven Toccata's van JSB afwisselt met soortgelijke opdrachtwerken van tijdgenoten.
11. Woodpecker (1999): herinnering aan een verblijf in Princeton met inspirerende spechten in de tuin. Tatjana Koleva bespeelt woodblocks, templeblocks en marimba. Deze opname maakte ze voor haar eigen cd 'knock on wood' (TK0401)
12. Very Sharp Trumpet Sonata (2002): niet geschreven voor een trompettist, maar voor collega Oliver Knussen. Bruce Knockles nam op voor de BBC. Drie delen in tachtig seconden. Messcherp.
13. Xenia (2005): geschreven voor Monica Germino, voor wie Louis later ook een vioolconcert zou schrijven. Germino strijkt niet alleen, ze zingt ook. Het Holland Festival 2005 was verantwoordelijk voor deze eerste versie, uitgevoerd als begeleiding van een korte film van Anna Lange. Dit was de première.
14. Very Sad Trumpet Sonata (2008): het afscheid van Henriëtte Kropman als secretaris van het Fonds voor de Scheppende Toonkunst markeerde het einde van een tijdperk. Reijer Dorrestijn maakte deze opname speciaal voor deze uitgave.
15. The starting plank (2008): Marijke van Warmerdam regisseerde een korte film, en Louis improviseerde de 'soundtrack'. Dat is wat we horen, rechtstreeks uit de werkruimte van de componist. Louis had een oudere broer, Jurriaan, die in alles zijn voorbeeld was. Jur was verzot op jazz, en kleurde als componist geniaal binnen de lijntjes. Louis niet. Hier is dat te horen.
Luciano Berio heeft faam verworven met veertien Sequenze voor een al even virtuoos gezelschap. Je moet er wel even voor gaan zitten - drie cd's lang. Louis Andriessen laat horen dat het in tachtig minuten ook kan. Wel zo leuk. Flits voor oorsuis? You bet!