CD-recensie
© Siebe Riedstra, maart 2013
Aho: Hoboconcert - Solo IX voor hobo - Hobosonate
Piet van Bockstal (hobo), Yutaka Oya (piano),
Lahti Symphony Orchestra o.l.v. Martyn Brabbins
BIS-1876 • 71' • (sacd)
Opname: september 2010,
Sibelius Hall, Lahti en Potton Hall, Suffolk
Nederland past op de kaart zo te zien wel honderd keer in Finland, maar heeft drie maal zoveel inwoners. Dat we dan ook driemaal zoveel orkesten, bekende componisten en dirigenten hebben is een illusie. Finland is ons wat dat betreft flink de baas, met zeventien kleine en grote orkesten, vijf operahuizen en een internationaal operafestival. Finse dirigenten en componisten laten flink van zich horen: Finse muziek is een exportproduct. Kaija Saariaho woont al decennia in Parijs en Magnus Lindberg is de afgelopen seizoenen composer-in-residence bij het New York Philharmonic Orchestra. Ook een wat oudere generatie componisten heeft buiten Finland bekendheid gekregen: Joonas Kokkonen, Aulis Sallinen, Einojuhani Rautavaara en Kalevi Aho, om de bekendste te noemen.
Kalevi Aho (1949) heeft zijn bekendheid vooral te danken aan de toewijding van het label BIS. Dat is geen sinecure, gezien zijn enorme productiviteit: vijftien symfonieën, negentien soloconcerten, vier opera's, liederen, kamermuziek en stapels bewerkingen. In zijn symfonieën zet Aho de lijn Mahler - Sjostakovitsj voort. Zijn solowerken groepeert hij graag rond één instrument, zoals op deze cd wordt gedemonstreerd. De Hobosonate uit1985 was voor Piet van Bockstal aanleiding Aho te vragen om een hoboconcert. Van Bockstal is eerste hoboïst van deFilharmonie uit Antwerpen, en dat orkest zorgde samen met het Finse orkest uit Lahti voor de opdracht. In 2010 voegde de componist daar een werk voor hobo solo aan toe, dat hij opdroeg aan Piet van Bockstel.
Aho liet zich voor zijn hoboconcert inspireren door Arabische muziek, die nieuwe compositorische perspectieven bood. Lang aangehouden pedaaltonen zorgen voor tonaal houvast, en melodische patronen worden aangevuld met kwarttonen. De ritmesectie is uitgebreid met exotische instrumenten als de Arabische darabuka en de Afrikaamse djembe (een soort handtrommels), en oneven maatsoorten. In de hobosonate en in het solowerk komen daar multiphonics bij - klanken die bestaan uit een stapeling van boventonen en in dit verband een exotisch karakter toevoegen. Het klinkt allemaal wat prozaïsch, maar wanneer de opzwepende trommelaars het tweede deel van het hoboconcert inzetten begrijpen we Aho's bedoeling: nieuwe muziek is voor mensen van nu. Een credo dat hij lijkt te delen met zijn collega's Saariaho en Lindberg - en met zijn grote voorganger Sibelius.
Deze schijf is het resultaat van een nauwe samenwerking tussen componist en solist. Het orkest van Lahti was vanaf de Eerste symfonie het huisorkest van Kalevi Aho. Dirigent Martyn Brabbins is een expert in dit repertoire, en pianist Yutaka Oyah (geen dame) is de vaste muzikale partner van Piet van Bockstal. Het Hoboconcert werd uiteraard in Lahti opgenomen, en de componist was erbij. Voor de kamermuziek vertrokken van Bockstal en Oyah naar de opnamestudio van Potton Hall in Suffolk. Het resultaat is indrukwekkend.