CD-recensie

© Siebe Riedstra, januari 2023

You grow up living with the world of Beethoven and Bach and Rachmaninoff, and their idioms become part of your musical DNA, they shape your hands and your neurology. And it's been fascinating to do the same with a thankfully living composer. It really feels like working with one of those composers one grew up with – except this is here and now, and it's such a vibrant experience.
Kirill Gerstein over Thomas Adès, in de toelichting bij deze cd.

Voor het eerst in de muziekgeschiedenis kent het Verenigd Koninkrijk een componist die zich in alle opzichten kan meten met Benjamin Britten (1913-1976). Thomas Adès was vijf jaar oud toen Britten overleed, en net als zijn grote voorganger geniet hij internationaal aanzien als componist, pianist en dirigent. Hij ziet zichzelf overigens niet in de eerste plaats als een Britse toondichter, en dat heeft ongetwijfeld te maken met zijn Syrisch-Joodse afstamming. Adès is een kosmopoliet die zich even thuis voelt in Los Angeles als in Londen. Vanuit die gezichtshoek is het bijna ironisch te noemen dat juist hij van 1999 tot 2008 artistiek directeur was van het Aldeburgh Festival, in 1948 opgericht door Benjamin Britten.

Adès is intussen de vijftig gepasseerd en kan bogen op een oeuvre dat uitblinkt in diversiteit. Zijn opera Powder her Face is internationaal succesvol gebleken, het orkestwerk Asyla werd door Simon Rattle geprogrammeerd op zijn eerste concert als chef van de Berliner en van het Pianoconcert stonden na de wereldpremière in Boston maar liefs vijftig uitvoeringen in de planning, die wegens de pandemie ook alle vijftig zijn afgezegd.

Dat Pianoconcert schreef Adès voor zijn goede vriend Kirill Gerstein, een Russisch pianowonder en even thuis in het grote repertoire als in eigentijdse werken en jazz. Na de opname van het Pianoconcert die verscheen op het label DG en gedirigeerd werd door de componist, werken de twee op deze uitgave opnieuw samen. Adès dirigeert niet alleen, hij is ook een uitstekende pianist die zich hier in beide capaciteiten manifesteert.

Adès is een componist die net als Bach en Boulez mogelijkheden ziet in het hergebruiken van succesvol materiaal. Zo heeft hij uit zijn opera Powder her Face een vijfdelige Hotel Suite voor orkest gedestilleerd die recentelijk door Nicholas Collon en het Fins Radio Orkest werd opgenomen. Op verzoek van Gerstein schreef hij een Concertparaphrase on Powder her face voor twee piano's. Eveneens op verzoek van Gerstein ontstond de Berceuse voor piano solo uit een andere opera, The Exterminating Angel. Beide werken beleven hier hun wereldpremière.

Aan het succes van het Pianoconcert ging een ander werk voor piano en orkest vooraf dat wat lastig te rubriceren valt. Een partituur uit 2008 met een verhalende achtergrond, met als titel In Seven Days. Net als The Schöpfung van Haydn gebaseerd op het scheppingsverhaal uit de bijbel, maar dan zonder tekst. Adès ontwikkelde het idee samen met zijn toenmalige partner, cineast Tal Rosner. Op YouTube is een gefilmde uitvoering te zien vanuit de Philharmonie in Keulen, gedirigeerd door Adès. Daaruit valt op te maken dat de beelden niets toevoegen aan de muziek, en dat de partituur als instrumentaal concertwerk zonder meer een eigen leven verdient. Op deze cd dirigeert Adès het Tanglewood Music Center Orchestra in een live-uitvoering. Het orkest bestaat uit getalenteerde studenten die in de zomer lessen volgen bij de leden van het Boston Symphony Orchestra.

Het programma wordt afgerond met de Drie Mazurka's die Adès in 2010 componeerde voor Emanuel Ax ter gelegenheid van de tweehonderdste geboortedag van Chopin. Het spreekt vanzelf dat alle uitvoeringen het keurmerk definitief meekrijgen. De toelichting werd geschreven door Tom Service op basis van gesprekken met Kirill Gerstein. Service is ook de auteur van een boek met gesprekken met Adès: Full of Noises. De opname valt zoals altijd op het eenmanslabel Myrios van Stephan Cahen in de categorie topkwaliteit.

index