CD-recensie

© Siebe Riedstra, november 2010

(Michel van der) Aa: Spaces of Blank, song cycle for mezzo-soprano, orchestra and soundtrack – Mask for ensemble and sountrack – Imprint for solo violin and Baroque Orchestra.

Christianne Stotijn (mezzosopraan),
Koninklijk Concertgebouworkest o.l.v. Ed Spanjaard. (Spaces of Blank), Asko|Schönberg o.l.v. Otto Tausk (Mask), Freiburger Barockorchester, Gottfried von der Goltz (viool en leiding) (Imprint).

Disquiet DQM 01 • 55' •

Here trilogy

Here [enclosed] for chamber orchestra and soundtrack – Here [in circles] for soprano and ensemble –
Here [to be found] for soprano, chamber orchestra and soundtrack.

Claron McFadden (sopraan), Radio Kamerorkest o.l.v. Peter Eötvös (Here [enclosed]) & Etienne Siebens

Disquiet DQM 02 • 49' •

www.disquietmedia.net

www.vanderaa.net

Michel van der Aa (1970) is een opvallende verschijning in het Nederlandse muzikale landschap, en dat komt zeker niet doordat hij in een alfabetische opsomming altijd bovenaan staat en zal blijven staan. Hij is jong, is al vele malen onderscheiden, zijn werken worden uitgegeven door het prestigieuze Londense uitgevershuis Boosey and Hawkes en hij staat op de programma’s van belangrijke orkesten, ensembles en operahuizen. Wat wil een ambitieuze componist nog meer? Een platenlabel!!!

Decennialang was het in Nederland zo dat vaderlandse componisten zich konden aanmelden bij Donemus, het documentatiecentrum voor Nederlandse muziek. Dat betekende dat men vrij eenvoudig zijn werken gepubliceerd kon krijgen. De kwalitatief betere componisten smaakten het genoegen dat hun beste werken werden uitgegeven op een platenlabel, DAVS, Donemus Audio Visuele Serie, waarin plaat en partituur werden gecombineerd. Met de komst van de cd kwam daar de serie CV, Composer’s Voice, voor in de plaats. De dramatisch verlopen fusie tussen Donemus en het Hilversumse Centrum voor Nederlandse Muziek, dat in de eerste plaats een cd-label was, ook voor dode Nederlandse componisten, maakte daaraan een einde. Na de wedergeboorte van Donemus kwam er een samenwerking tot stand met het label Et'cetera, en inmiddels is er weer een flink aantal cd’s met eigentijds Nederlands repertoire verschenen.

	Michel van der Aa in 2009 (foto © Bob Bronshoff)

De bloedjonge Michel van der Aa viel al in 2001 de eer te beurt het onderwerp te zijn van een mooie uitgave in de serie Composer’s Voice. Zijn werken werden toen nog net uitgegeven door Donemus. Datzelfde jaar maakte hij een uitstekende indruk bij het festival voor eigentijdse muziek te Donaueschingen met het eerste deel van zijn ‘Here trilogy’, het latere derde deel, Here [to be found]. Het Radio Kamerorkest reisde er onder leiding van chef Peter Eötvös mee af en na terugkomst in Hilversum werd de orkestpartij in de studio opgenomen. Een live-opname van het concert in Donaueschingen werd uitgegeven op het label Col Legno, met Barbara Hannagan als sopraansoliste. In volgende jaren maakte het RKO onder leiding van gastdirigent Etienne Siebens opnames van de overige beide delen van de trilogie.

Michel is niet alleen componist, hij werd ook opgeleid tot opnametechnicus, en het was alleen maar logisch dat hij deze opnames van zijn eigen werken persoonlijk overzag. Wat hij niet kon overzien was de ongelofelijk moeilijke klus om de opnames onder de aandacht van een platenlabel te krijgen. Boosey and Hawkes mag dan een belangrijke muziekuitgever zijn, een platenlabel zijn ze niet. Het succes van de afgelopen jaren, vooral met de stukken waarin Van der Aa zich multimediaal manifesteert, heeft hem er toe doen besluiten zijn werken in eigen beheer uit te geven, op een eigen label, Disquiet Media, waarop niet alleen cd’s, maar ook dvd’s en internetgerelateerde media zullen verschijnen.

De twee eerste cd’s liggen inmiddels in de (internet)winkels en het eerste dat opvalt is dat ze prachtig zijn vormgegeven. In een televisie-interview bekende Van der Aa een echte control freak te zijn, en hij heeft inderdaad geen enkel detail aan het toeval overgelaten. Prachtige fotografie, originele ontwerpen, perfecte opnametechniek en tot in de puntjes verzorgde teksten, en vooral: muziek met een gezicht, letterlijk en figuurlijk.

De eerste van de twee cd’s bevat drie recente werken, en twee daarvan zijn al eerder verschenen op compilaties met een andere bron. De grote liederencyclus ‘Spaces of Blank’ was een gecombineerde opdracht van het Concertgebouworkest, Radio France en de Norddeutsche Rundfunk. De componist had het specifieke geluid van mezzo-sopraan Christianne Stotijn in gedachten en mede door haar bevlogen bijdrage was de première van het werk een groot succes. Geen wonder dat het KCO geen moment aarzelde om de live-opname uit te brengen op het eigen cd-label van het orkest, in de serie Horizon (III).

De Siemens Foundation vatte het plan op om opdrachten te verstrekken aan een vijftal jonge eigentijdse componisten om een werk te schrijven voor het Freiburger Barockorchester, een ensemble dat grote faam heeft verworven met het bespelen van oude instrumenten. Het resultaat was de dubbel-cd About Baroque, uitgegeven in 2006 op het label Harmonia Mundi. Een van de partituren was de bijdrage van Michel, ‘Imprint’ voor barokviool en barokorkest, en Harmonia Mundi heeft die opname welwillend afgestaan.

De muziek van Michel van der Aa is niet gemakkelijk te rubriceren. Opvallend is zijn brede oriëntatie, van componeren tot filmmaken, met in beide disciplines een fascinatie voor het manipuleren van beeld en geluid. Op deze cd’s is uiteraard alleen het manipuleren van geluid aan de orde. Zelfs de visuele aspecten die een belangrijke rol spelen in de 'Here trilogy' verliezen op een cd hun betekenis. Van der Aa is bezeten van het idee om de levende klank te confronteren met haar alter ego. Daartoe neemt hij in een vroeg stadium van de repetities fragmenten van de uit te voeren partituur op, die hij vervolgens behandelt als samples. De levende klanken worden geconfronteerd met de ingeblikte (door ze bijvoorbeeld achterstevoren af te spelen), maar voor de argeloze luisteraar ontstaat een doolhof waarin het moeilijk is om een en ander uit elkaar te houden. In de concertzaal is dat al lastig, in de huiskamer niet meer te volgen. Van der Aa is ook bezeten van het geluid van brekende takken, dat in vele gedaanteverwisselingen een rol speelt in zijn klankwereld. Zelfs iets dat klinkt als een digitaal krasje blijkt ooit het knappen van een tak te zijn geweest.

Een begaafd componist, die ook als filmmaker talenten heeft, en in staat is zijn eigen producties in technisch en zakelijk opzicht te overzien, heeft alleen nog toegewijde uitvoerders nodig. Die heeft hij hier in overvloed. Claron McFadden vestigt het wereldrecord atonale coloraturen, en de betrokken ensembles en dirigenten gaan tot het gaatje. De hoofdprijs gaat echter naar Christianne Stotijn die staat afgebeeld op de voorkant van de eerste cd. Voor fotograaf Marco Borggreve sprong zij in het ijskoude water van het IJsselmeer. Cool.

index