CD-recensie

© Paul Korenhof, januari 2023

Een kennelijk totaal onbekende opera die zowel in de zevendelige Pipers Enzyklopädie des Musiktheaters als in de vierdelige New Grove Dictionary of Opera alleen genoemd wordt in de oeuvrelijst van Ermanno Wolf-Ferrari. Het symbolische sprookje, omgewerkt tot een opera op de grens van symbolisme en expressionisme, dramatisch en muzikaal in een middenpositie tussen enerzijds Respighi en anderzijds Schreker en Zemlinsky, was niet wat het publiek in 1927 verwachtte van de componist van komedies als Le donne curiose, I quattro rusteghi en Il segreto di Susanna, en het werk verdween al snel van het repertoire.

Dat Wolf-Ferrari ook een minder vrolijke muzikale legende als I goielli della Madonna had geschreven, en dat de door Hans Knappertsbusch gedirigeerde uitvoering uitstekend moet zijn geweest, legde kennelijk weinig gewicht in de schaal. Das Himmelskleid zonk zo diep weg in de vergetelheid dat ik er ook nog nooit van had gehoord toen het in 1996 werd opgegraven door het Theater in Hagen voor een uitvoering met de Nederlandse sopraan Angelina Ruzzafante in de hoofdrol. En zelfs toen ontsnapte het aan mijn aandacht, ondanks het feit dat later op het label Marco Polo ook een opname verescheen.

Achteraf gezien kan ik daar alleen maar spijt van hebben. Niet alleen is Das Himmelskleid historisch interessant als een soort Italiaans getint Zemlinsky-opera, vooral in het eerste bedrijf dat redelijk verwant is aan diens vijf jaar oudere Der Zwerg. Als ik heel eerlijk ben, moet ik zelfs toegeven dat het werk mij meer geboeid heeft dan enige andere opera van Wolf-Ferrari ooit gedaan heeft. Het sprookje over de jonge vorstin die door schade en schande leert dat rijkdom en uiterlijk vertoon slechts bijzaken zijn werd door de componist knap in een theatrale vorm gegoten, en zowel muzikaal als door het door hemzelf geschreven libretto overtuigt dit werk mij meer dan menige andere opera uit het interbellum

Een sterk punt in het geheel is de variatie op het met Turandot verwante thema van de beproevingen. De jonge vorstin eist van haar bruidegom dat hij haar het 'hemelskleed' brengt ('zonnekleed' zou wellicht een betere naam zijn geweest), maar in dit geval gaat het om een vorstin en een prins die allebei meteen al bij de eerste ontmoeting liefde voor elkaar voelen. Zij blijft echter verblind door haar hang naar een ultieme rijkdom en ondanks haar opbloeiende liefde belast zij hem met een onmogelijke opdracht.

Die 'queeste' levert een tachtig minuten lang, ondramatisch maar muzikaal bijzonder fraai tweede bedrijf op. Daarin zien we de jonge prins door het firmament dwalen, langs de maan en de sterren, op zoek naar het kostbare kleed waarmee hij de vorstin gelukkig kan maken. Uiteindelijk leert hij dat geen menselijk wezen het kleed van de zon kan dragen, en als hij vervolgens hoort dat zijn geliefde vanwege haar verblinding door haar volk verdreven is, haast hij zich terug naar de aarde..

Ook vanwege de uitvoering is dit een welkome heruitgave. Nadat zij in 1992 zowel bij het IVC als bij het Cristina Deutekom Concours de eerste prijs had gewonnen, maakte de Nederlandse sopraan Angelina Ruzzafante een opmerkelijke carrière waarin zij uitgroeide tot primadonna van de kleinere en middelgrote Duitse theaters. Daarbij zong zij een breed repertoire met als een van haar centrale rollen Violetta in La traviata.

Wie hier haar heldere, lyrische gezongen vorstin hoort, kan alleen maar betreuren dat wij haar hier zo zelden gehoord hebben. Een hoogtepunt is haar monoloog aan het begin van het derde bedrijf, als zij eenzaam en verstoten, eerst prachtig ingehouden en daarna met groeiend doodsverlangen door het woud dwaalt.

De verder grotendeels Duitse bezetting zorgt voor een homogene uitvoering met vooral mooi individuele en sfeerrijke bijdragen van de tenor Sibrand Basa als de prins en de bas Sergio Gómez als een nobel getimbreerde bedelaar. De warme, welluidende maanfee van de mezzosopraan Anna-Maria Dur in het tweede bedrijf is een andere, helaas veel te korte Nederlandse bijdrage.

Gerhard Markson, in die jaren muzikaal leider van het Theater Hagen, dirigeert met merkbare toewijding en een minpuntje is hooguit dat de opname een beetje kil klinkt. Een mooi warme theaterklank zou deze partituur zeker ten goede zijn gekomen. Het summiere cd-boekje bevat naast een korte toelichting en dito biografieën ook een zeer beknopte synopsis. Aanbeveling verdient daarom het downloaden van het tweetalig libretto (Duits-Engels) van de website van Naxos (klik hier).

index