CD-recensie

© Paul Korenhof, december 2024

Een operaatje van bijna een uur dat in feite één lange reclamespot voor sigaretten is, zou nu onmogelijk zijn, maar toen het werkje op 4 december 1909 in München in première ging, lag dat anders. Roken was in die tijd bon ton (het valt gewoon op als een personage in een roman uit die tijd geen sigaar of sigaret opsteekt) en het werd zelfs door artsen aanbevolen als ontspannend en rustgevend. Ook zangers zagen er geen probleem in, dus dat de sigaret in een eigentijds werk ook het operatoneel zou bereiken, is bepaald niet verwonderlijk.

Het libretto dat Enrico Golisciani scheef voor de Duits-Italiaanse Ermanno Wolf-Ferrari (1876-1948) is simpel en voorspelbaar, maar niet ontbloot van een zekere charme. De jonge graaf Gil acht zichzelf gelukkig getrouwd met de aantrekkelijke Susanna, maar als hij op een gegeven moment bij thuiskomst sigaretten ruikt, slaat de jaloezie toe. Zijn vrouw rookt niet - zou zij een minnaar hebben? Hij doet er alles aan Susanna op overspel te betrappen, maar uiteindelijk komt de aap uit de mouw: zij is in het geheim gaan roken. Gil is gerustgesteld en de sigaret wordt een gezamenlijk gerookte vredespijp onder het motto:
"Alles op deze wereld is rook
die door de wind wordt weggeblazen,
maar liefde, echte, diepe liefde
brandt ook en rookt eindeloos."

Over het algemeen ergert het mij als een regisseur op het toneel nodeloos sigaretten laat opsteken, maar in dit geval zou het gewoon noodzakelijk zijn. Ik zie ook geen reden om het eenaktertje van Wolf-Ferrari niet meer op te voeren, al was het maar omdat we de werkelijkheid van toen niet kunnen ontkennen. Het politiek-correcte verwerpen van schilderijen en foto's waarop iets staat dat niet meer in overeenstemming is met het huidige wereldbeeld (door bekrompen woke-fanatici soms tot in het extreme doorgevoerd) is onzinnig en ik zie totaal geen bezwaar tegen een lichtvoetig operaatje waarin de sigaret een (bij)rol speelt.

De vader van Wolf-Ferrari was een Duitser en zijn Italiaanse moeder kwam uit Venetië, wat ten dele zal hebben bijgedragen dat drie van de opera's van haar zoon gebaseerd zijn op stukken van Carlo Goldoni. Zijn contacten in de Duitse muziekwereld leidden er echter toe dat de aandacht voor zijn oeuvre in Duitsland altijd groter is geweest dan in Italië en elders in Europa en eigenlijk zijn alleen I quattro rusteghi (De vier huistirannen) en Il segreto di Susanna tot het internationale repertoire doorgedrongen.

Het laatste werkje werd door de componist opgezet als tweedelig intermezzo in de trant van Pergolesi's La serva padrona en eveneens geschreven voor sopraan, basbariton en 'stomme bediende' (zal in de woke-wereld ook wel laakbaar zijn). De speelduur van hooguit 55 minuten maakte het al in het lp-tijdperk een handzaam item met opnamen op Cetra, DGG en Decca, en leidde daarna tot vier cd's. De aantrekkelijkste zijn voor mij een CBS-opname uit 1980 onder leiding van John Pritchard met Renata Scotto en Renato Bruson en op de tweede plaats komt een Decca-uitgave uit 1976 onder Lamberto Gardelli met Maria Chiara en Bernd Weikl.

Aangezien de beide hierboven genoemde opnamen niet meer verkrijgbaar zijn, luisterde ik met extra interesse naar deze uitgave op basis van een semi-concertante uitvoering door de Berliner Operngruppe (vandaar dat in het cd-boekje Guido Lamprecht als vertolker van de stomme rol vermeld wordt). Het blijkt een leuke opname, zij het wat rechttoe rechtaan gezongen door Lidia Fridman en Omar Montanari die overigens beide beschikken over fraaie, gezonde stemmen. Hun zang klinkt alleen of het werkje zowel door hen als door dirigent Felix Krieger l af en toe een beetje te serieus benaderd wordt.

Aan het slot krijgt de uitvoering zelfs iets van een grote opera, wat in tegenspraak is met zowel het gegeven als de manier waarop dat door Wolf-Ferrari muzikaal werd uitgewerkt. Zo lijkt graaf Gil gemodelleerd naar de schijnbaar bedrogen Ford in Verdi's Falstaff, terwijl het pianospel van Susanna Gil doet verzuchten dat zij de onschuld zelve lijkt. Daarbij klinkt de opname uit de grote zaal van het Berliner Konzerthaus ook wel iets te ruimtelijk voor dit intieme werkje. Jammer is eveneens dat het cd-boekje niet meer bevat dan alle noodzakelijke gegevens, een synopsis en een korte analyse (de beide laatste in het Duits en het Engels).

index