CD-recensie

Een Russische Wotan

© Paul Korenhof, november 2015

Deze cd met daarop de scène van Ortrud en Telramund uit het tweede bedrijf van Lohengrin komt precies op tijd voor de concerten van het KCO op 18 en 20 december. Daar zal de Russische bas-bariton Jevgeni Nikitin onder leiding van Andris Nelsons dezelfde rol vertolken, dan met Katarina Dalayman als Ortrud, Camilla Nylund als Elsa en Klaus Florian Vogt in de titelrol. Een evenement om naar uit te kijken, ook omdat Nikitin op weg lijkt een van de grote heldenbaritons van deze tijd te worden.
Eer het zover is, moet er nog wel iets gebeuren. Om te beginnen zou de nu 41 (?) jaar oude Russische heldenbariton op zoek moeten naar een echt, degelijke, ouderwetse Duitse Korrepetitior (als die nog bestaat). Technisch is weinig op zijn voordracht aan te merken, maar in idiomatisch opzicht mist hij de 'finishing touch'. Een voorbeeld: in zijn scène met Ortrud zingt Telramund twee maal 'Die Acht ist mir gesprochen (.) mein Wappen ward zerbrochen' en beide malen noteerde Wagner de laatste twee lettergrepen van beide frasen ('sprochen' - 'brochen') op gelijkwaardige achtsten. Een Duitse zanger met taalgevoel zal daar echter altijd een minimaal rubato toepassen: 'sproch' en 'broch' zijn in klank en betekenis belangrijker dan de 'toonloze' uitgang 'en'. Zij moeten dus worden uitgelicht door kleuring en accentuering, maar ook door iets van de laatste noot weg te nemen en aan de voorlaatste te geven.
Nikitin zingt hier precies wat er staat en daardoor krijgt zijn frasering - hier en elders - niet helemaal de dramatische kracht waar deze momenten om vragen. Indrukwekkend is het geheel echter wel, louter vocaal, maar ook door de persoonlijkheid die hier duidelijk aan het woord is. Zeker onder leiding van een dirigent als Nelsons kan zijn Telramund uitgroeien tot een onvergetelijke vertolking. Erg prettig is bovendien dat we hier zowel van Nikitin als van de formidabele Michaela Schuster weer eens een intrigantenpaar op hun vocale hoogtepunt horen en geen afgezongen grootheden. Telramund is in de bloei van zijn jaren en Ortrud nog een stuk jonger. Dat moet hoorbaar zijn en dat is het hier ook!

Als geheel vormen de vier vocale delen op deze cd een indrukwekkend zangersportret, al kunnen nog enkele andere kanttekeningen worden gemaakt. De monoloog van de Hollander toont Nikitin op zijn best als een imposante, psychisch verscheurde krachtfiguur, maar de lyriek van Wolfram ligt hem minder. Hij zoekt het hier in 'gevoelige' effecten als trekken aan het tempo en mist de introverte, tekstgerichte benadering van de echte liedvertolker - ook daarbij kan een Korrepetitior van pas komen. Iets dergelijks geldt ook voor Wotans Abschied, hier al een indrukwekkende vertolking, maar doordat hij nog net iets te veel aan de oppervlakte blijft, krijgt de ontroering weinig kans.

Ten dele kunnen mijn opmerkingen te maken hebben met de begeleidingen door het orkest uit Luik onder leiding van chef-dirigent Christian Arming. Het klinkt allemaal keurig en degelijk, ook in de drie orkestrale fragmenten, hoewel vooral voor de Trauermarsch toch wel een geprofileerder orkestklank en een scherper gedefinieerde opname nodig zijn. Als vertolkingen blijven die bijdragen echter aan de vlakke kant en vooral de slotscène uit Die Walküre mist de gestage emotionele climax. Daardoor blijft dat magische moment uit waardoor na het aanroepen van Loge de berusting aan het slot overgaat in een gevoel van bevrijding en een optimistische blik naar de toekomst. Het betekent echter ook dat Nikitin het echte werk in feite alleen moet doen. Om Wagner's muziek goed van de grond te krijgen is meer nodig dan Arming en zijn orkest te bieden hebben.

index