CD-recensie

 

© Paul Korenhof, januari 2022

Verdi: Macbeth

Ludovic Tézier (Macbeth), Silvia Dalla Benetta (Lady Macbeth), Riccardo Zanellato (Banquo), Giorgio Berrugi (Macduff), David Astorga (Malcolm), Francesco Leone (Un médecin), Natalia Gavrilan (La Condesse), Jacobo Ochoa (Un seerviteur, Un sicaire, Première fantôme), Pietro Bolognoni (Seconde fantôme), Pilar Mezzadri Corona (Troisième fantôme)
Teatro Regio di Parma
Filarmonica Arturo Toscanini
Dirigent: Roberto Abbado
Dynamic CD57915.02 (2 cd's)
Opname: Parma, 11-13 september 2020

   

Toen in 1884 de Milanese versie van Don Carlos in première ging, benadrukte Verdi dat het ondanks de Italiaanse vertaling om een Franse opera ging. Toen hij voor enkele fragmenten nieuwe teksten nodig had, weigerde hij ook die in het Italiaans te laten schrijven. De première moest worden uitgesteld tot de Franse librettist hem voorzien had van het benodigde materiaal en dat werd pas in het Italiaans vertaald toen de muziek gereed was. Voor Verdi was en bleef Don Carlos een Franse opera en een 'Italiaanse versie' bestaat dus niet. De 'Don Carlo' die wij kennen is niets anders dan een (niet altijd bevredigende) Italiaanse vertaling van het Franse origineel.

Bij Macbeth gebeurde het omgekeerde. De première van de tweede versie vond in 1865 plaats in Parijs, maar voor de gewijzigde fragmenten vervaardigde Piave Italiaanse teksten die na voltooiing van de nieuwe partituur in het Frans vertaald werden. Met andere woorden: Macbeth bleef een Italiaanse opera en de nieuwe opname is dus geen 'wereldpremière van de originele Franse versie', zoals Dynamic verkondigt, omdat er geen 'Franse versie' bestaat. Dit is gewoon de zoveelste opname van de tweede Italiaanse versie, gezongen in de voor het Théâtre Lyrique vervaardigde Franse vertaling.

Dat laatste is ook te horen. Uit zijn Franse opera's blijkt dat Verdi's kennis van het Frans goed genoeg om een Franse tekst adequaat op muziek te kunnen zetten, en dat is hier hoorbaar niet gebeurd. De vertaling is niet slecht, al is er af en toe wel een nootje meer of minder nodig, maar wie de opname volgt met het (Italiaanse) klavieruittreksel in de hand, ziet keer op keer dat de tekst daarin net iets - of zelfs veel - beter bij de noten past dan wat we op de cd's horen.
Opmerkelijk is dat we dergelijke oneffenheden ook horen in muziek die voor de nieuwe versie geschreven werd, zoals de aria van Lady Macbeth aan het begin van het tweede bedrijf. De oorzaak is waarschijnlijk dat Verdi niet zelf bij de Franse première aanwezig kon zijn en dus zelfs zulke minimale aanpassingen niet eens kon doorvoeren.

Waarom het Verdi Festival in Parma het Italiaanse publiek desondanks deze 'Franse versie' wilde voorzetten, is onduidelijk. Niet alleen is de opera muzikaal identiek aan de traditionele versie, maar het gaat ook in tegen de principes van Verdi, regelmatig door hem benadrukt, dat het publiek een opera moet kunnen verstaan. Het enige mogelijk steekhoudende argument, een Franstalig ensemble, ontbreekt bovendien. Ludovic Tézier is weliswaar een Fransman, maar alle overige solisten zijn Italianen die dus met een Italiaans koor voor een Italiaans publiek een Italiaanse opera in het Frans moesten uitvoeren. De logica ontgaat mij.

Wel mogen we blij zijn dat we nu een van de weinige hedendaagse Verdi-baritons in een van zijn beste rollen op de cd hebben. Opnamen uit o.a. de Weense Staatsopera bewezen al dat Verdi's Shakespeare-rollen hem uitstekend liggen, en dat Tézier door zijn combinatie van Italiaanse tekstexpressie met de bijbehorende baritonale cantilenen een plaats in de vocale eredivisie heeft verworven.

Dat Tézier's Franse Macbeth hier nog nog iets genuanceerder klinkt dan zijn Italiaanse, spreekt voor zich en maakt bijvoorbeeld de scène met de heksen in het derde bedrijf tot een juweeltje van vocale dramatiek waarin ieder woord tot leven komt. Ook in bekendere scènes als het duet in I en de altijd weer meeslepende aria in IV is het heerlijk dit gulle timbre en deze fraaie vocalistiek te horen in dienst van een volmaakte tekstweergave.

Een ander pluspunt is de directie van Roberto Abbado, die in deze mooi brede opname (gemaakt in de houten zaal van het Palazzo Ducale?) bij over het algemeen rustige tempi koor en orkest goed in balans houdt met de solisten. Onder zijn leiding klinkt de Filarmonica Arturo Toscanini als een eersteklas operaorkest, precies en doorzichtig, terwijl Abbado door subtiele rubati, decente accentueringen en perfect gedoseerde tempowisselingen de dramatische lijn constant gespannen houdt.

Het koor van het Teatro Regio klinkt echter minder homogeen dan ik van dat ensemble gewend ben, wellicht omdat het zich in het Frans minder thuis voelt, en ook de overige solisten bewegen zich niet op het niveau van Tézier en Abbado. Silvia Dalla Benetta, op het laatste moment ingevallen voor een niet gedisponeerde collega, slaat zich redelijk door de muziek heen, maar mist zowel de persoonlijkheid als de dramatiek voor een echte Lady Macbeth, als Banco (hier dus Banquo) hoor ik liever een bas met meer breedte en diepte, en de tenor Giorgio Berrugi maakt weliswaar een redelijke internationale carrière, maar zijn zang mist net dat beetje extra dat maakt dat ik de aria van Macduff nog eens zou willen draaien.

Al met al dus een merkwaardige uitgave in een uitvoering waarover ik niet altijd even enthousiast ben, maar vooral vanwege Tézier zou ik de opname niet meer willen missen. Het wachten is nu op zijn opnamen - op cd of dvd - van Verdi's Simon Boccanegra, Massenet's Thaïs en Thomas' Hamlet.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links