CD-recensie

Eindelijk weer eens Messager!

© Paul Korenhof, juni 2019

André Messager (1853-1929) was rond de vorige eeuwwisseling niet alleen een van de belangrijkste Franse dirigenten, maar ook een van de meest gespeelde Franse componisten met zestien opera's en operettes op zijn naam. Toch was tot voor kort niet één opera of operette in een 'normale' en representatieve uitgave op cd of dvd verkrijgbaar, zelfs niet van de toch nog altijd bekende Véronique. Hulde dus aan Palazzetto Bru Zane voor deze uitgave, als altijd weer super-de-luxe in een fraai gebonden boekwerk met maar liefst twee leeslinten, één voor in het gedeelte met de Franse en Engelse toelichtingen en één voor in het bijna honderd pagina's omvattende deel met het libretto.

Dat laatste duidt wel meteen op een probleem: een gemiddelde Franse operette bevat naar verhouding veel dialogen, meer dan een Duitse, en in onze steeds 'on-Fransere' samenleving levert dat voor steeds meer mensen problemen op. Hoe vreemd het echter moge klinken: die gesproken dialogen zijn zowel in de opéra-comique als in de daaruit voortvloeiende Franse operette onmisbaar voor de muzikale structuur en zelfs voor de muzikale stijl. Om te beginnen is de muziek zodanig geschreven dat dialoog en zang naadloos in elkaar kunnen (en ook moeten!) overlopen, zoals bijvoorbeeld duidelijk geïllustreerd wordt door sommige overgangen in het eerste bedrijf van Carmen.

Gevolg daarvan is een zangstijl die zo dicht bij parlando ligt, dat die overgangen zangers geen problemen opleveren, maar die daardoor wel automatisch is afgestemd op niet al te grote theaters. Dat leverde zelfs nog de specifieke, op de Opéra Comique afgestemde uitvoeringsstijl op die Debussy voorstond had voor Pelléas et Mélisande. In dat werk komen weliswaar geen gesproken dialogen meer voor, hooguit gezongen frases die daar heel dicht bij liggen, maar in balans en uitvoeringstijl is dat werk nog op en top een opéra-comique en absoluut niet de grand-opéra die we tegenwoordig regelmatig moeten ondergaan.

Het libretto van Les P'tites Michu heeft weinig om het lijf. Bij het uitbreken van de Franse Revolutie heeft de markies Des Ifs zijn dochtertje, een baby wier moeder in het kraambed was gestorven, ondergebracht bij een Hallen-echtpaar dat kort daarvoor zelf ook een dochtertje had gekregen. Per ongeluk verwisselt de echtgenoot echter beide baby's en daarna weet niemand meer welk van de twee baby's de koopmansdochter is, en welke de aristocrate.

Beide meisjes groeien vervolgens op als de tweelingen Marie-Blanche en Blanche-Marie, maar als de markies uit vrijwillige ballingschap terugkeert en zijn dochter wil uithuwelijken, ontstaan de problemen. De voorspelbare verwarring is natuurlijk ideaal voor een operette, maar uiteindelijk komt alles op zijn pootjes terecht, zij het op een manier die ons nu een beetje doet fronsen. Het blijkt namelijk dat het aristocratische meisje en de koopmansdochter dermate genetisch bepaald zijn, dat hun afkomst doorwerkte in hun sociale voorkeuren en vaardigheden.

Toen Les P'tites Michu in 1897 in Les Les Bouffes Parisiens in première ging, had het publiek met dit laatste nog geen problemen. Het werk haalde moeiteloos 150 voorstellingen en werd ook internationaal een succes, maar moest het in populariteit uiteindelijk afleggen tegen twee latere operettes van Messager: Véronique (1898) en Monsieur Beaucaire (1919). Toen de aandacht voor het Franse repertoire in de vorige eeuw internationaal en vanaf de jaren zestig ook in Parijs ging tanen, en ook deze twee werken van het standaardrepertoire verdwenen, was Les P'tites Michu zelfs al bijna vergeten.

De live-opname die Palazzatto Bru Zane in 2018 maakte in het Théâtre Graslin in Nantes toont van begin tot eind de frisheid en de kwaliteit van Messager's muziek. Een ten onrechte vergeten componist dus, bij menigeen alleen nog bekend als de man die Pelléas et Mélisande en zoveel andere werken ten doop hield. De hoeveelheid gesproken teksten is echter desastreus in een tijd waarin we, uit snobisme of om wat voor reden ook, operettes met alle geweld in de oorspronkelijke taal willen uitvoeren. Onzin natuurlijk. Waarom zouden we musicals wel vertalen en operettes niet? (Een tussenvorm bewandelde de Keulse Opera onlangs door Offenbach's La Grande-Duchesse de Gérolstein uit te voeren met Franse zangnummers en Duitse dialogen.)

Voor de liefhebber is deze uitgave van Les P'tites Michu echter een juweeltje hoewel de solisten in hun zang niet helemaal laten horen waarop ik gehoopt had. We horen fraaie zangstemmen en flitsende dialogen van artiesten met veel gevoel voor theater, maar ik mis een beetje de zangstijl van het typisch Franse muziektheater. Wellicht door de oprukkende internationalisering ontbreekt in hun voordracht het specifieke element waardoor parlando en zang naadloos in elkaar overgaan. Het is alsof de solisten na een dialoog toch even in de houding gaan staan om te zingen, waardoor in hun zang ook niet altijd de tekstnuances hoorbaar worden die bijvoorbeeld oude Franse operette-lp's zo'n grote charme verlenen.

Foto's van de voorstelling tonen een moderne enscenering met de onechte tweelingen in t-shirts en korte rokjes. Uit de reacties van het publiek blijkt dat het allemaal heel onderhoudend moet zijn geweest, maar ik ben toch benieuwd hoe de regisseur is omgegaan met de verschillen in gedrag die de sociale achtergrond van de beide meisjes hadden moeten aantonen. Muzikaal maakt dat echter niets uit en met een enthousiast ensemble, een dito dirigent en een uitstekend reagerend Orchestre National des Pays de la Loire kunnen we weer een ten onrechte vergeten Franse operette aan onze verzameling toevoegen.

index