Jonas Kaufmann: Sehnsucht

Mozart: Die Zauberflöte 'Dies Bildnis ist bezaubernd schön' - 'Die Weisheitslehre dieser Knaben'.

Schubert: Fierrabras 'Was quälst du mich, o Mißgeschick!' - Alfonso und Estrella 'Schon wenn es beginnt zu tagen'.

Beethoven: Fidelio 'Gott! welch Dunkel hier!'.

Wagner: Lohengrin 'In fernem Land' - 'Mein lieber Schwan!' - Die Walküre 'Winterstürme wichen dem Wonnemond' - ParsifaL'Amfortas! - Die Wunde!' - 'Nur eine Waffe taugt'.

Jonas Kaufmann (tenor), Margarete Joswig (mezzosopraan), Michael Volle (bariton), Valdis Jansons (bas), koor van het Teatro Regio di Parma, Mahler Chamber Orchestra o.l.v. Claudio Abbado.

Decca 478 1964 (luxe-uitgave met dvd en Duits tekstboekje)

---

Als Claudio Abbado tijd vrij maakt voor een recital-cd, moet er iets bijzonders aan de hand zijn. Dat is hier inderdaad het geval. De Duitse tenor Jonas Kaufmann geldt al enige jaren als het grote opkomende talent in zijn stemvak en daarbij is er een opmerkelijke parallel met zijn voorganger Siegfried Jerusalem. Niet alleen braken beiden relatief laat door (Jerusalem nog later, maar die begon zijn carrière als fagottist) en beiden bleken in het Duitse vak voorbestemd voor een repertoire dat loopt van Tamino tot de grote Wagner-partijen. Daarbij ontplooiden beiden een bijzonder timbre dat fluweel met metaal combineert, en dat bijvoorbeeld een rol als Lohengrin een 'mystiek-romantische' klank kan geven. Kaufmann excelleert daarnaast ook nog in het Franse en Italiaanse repertoire, maar het zou mij niet verbazend als hij zijn activiteiten op dat punt geleidelijk gaat beperken. Aan tenoren voor het Italiaanse repertoire heerst momenteel een minder groot gebrek dan aan zangers die zich thuis voelen bij Beethoven, Weber en Wagner. (Hoewel dat 'thuis voelen' bij Beethoven heel betrekkelijk is: op de dvd die deze cd begeleidt, komt Kaufmann er rond voor uit dat hij de aria uit Fidelio als het moeilijkste onderdeel van dit hele recital ziet.)

Dat de cd helemaal is afgestemd op het specifieke timbre van Kaufmann, blijkt uit de opbouw: het eerste fragment is de Gralserzählung van Lohengrin en het laatste de monoloog van Parsifal als hij voor het eerst optreedt als hoeder van diezelfde graal. Het zijn twee fragmenten die niet alleen thematisch gelieerd zijn, maar die beide om een specifieke benadering vragen en de juiste tenor weet hier het juiste effect te bereiken door zijn timbre te baseren op een 'voix mixte'. Ik heb dat Peter Hofmann in Bayreuth ooit op onvergetelijke wijze horen doen in 'Nur eine Waffe taugt', maar Siegfried Jerusalem kwam daar heel dicht bij in de buurt.

Kaufmann trekt die lijn door met natuurlijk als sleutelmoment in Lohengrin de frase 'alljährlich naht vom Himmel eine Taube', waarbij een effectief gebruik van de 'voix mixte' het woord 'Taube' in klank iets onaards kan geven. (De Hongaar Sándor Kónya, iets minder muzikaal maar in klank onvergelijkelijk, excelleerde daarin.) Tegelijk is opvallend dat de zanger in zijn - 'romantisch' gefilmde toelichting het 'Italiaanse' karakter van de Lohengrin-rol benadrukt. Juist in deze muziek doet hij denken aan de meest 'Italiaanse' van alle Duitse tenoren: Fritz Wunderlich. Toen ik met de cd begon, was eerste gedachte: zo, met deze articulatie en met deze kleuring zou Wunderlich deze muziek gezongen hebben als hij er ooit aan toe was gekomen!

Tijdens het luisteren naar deze cd bekroop mij echter voor de zoveelste maal de vraag waarom Abbado niet meer Wagner heeft gedirigeerd. Bij herhaald luisteren krijg ik steeds meer bewondering voor wat beiden in Die Zauberflöte oproepen aan sfeer en nuances. Het zal zeker ook de samenwerking met Abbado zijn geweest, die leidde tot de beide fragmenten uit opera's van Schubert, voor wiens muziek deze dirigent zich al tijd zo sterk heeft gemaakt. De delen uit Lohengrin en Parsifal fascineren echter niet minder. Hier hoor ik een wereld die mij doet terugdenken aan Kempe en Karajan, twee Wagner-dirigenten die in deze muziek onvergetelijk blijven. En zoals de aria uit Fidelio hier perfect past tussen Mozart en Schubert, zo staat het fragment uit Die Walküre hier tussen Lohengrin en Parsifal: vol lyriek, poëzie en - de titel van de cd zegt het al - 'Sehnsucht'.

Voor deze cd heeft Decca verder alles uit de kast gehaald, en niet alleen door de toevoeging van een fraaie dvd (in ieder geval bij de Duitse uitgave, maar hopelijk ook bij de versie die Decca internationaal op de markt brengt). Niet alleen kreeg Kaufmann het Mahler Chamber Orchestra onder Claudio Abbado als partners, maar ook werden een koor en enkele andere solisten geëngageerd, en daarbij horen we niemand minder dan Michael Volle als de Sprecher in een groot fragment uit Die Zauberflöte. De 'romantische' presentatie, met schilderijen van Caspar David Friedrich als basis, balanceert op de rand van de kitsch, maar als dat 'verkoopt', zal het mij een zorg zijn. Ook daarop geeft Kaufmann trouwens een goede en weloverwogen toelichting.