CD-recensie

© Paul Korenhof, maart 2023

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: de opéras-comique van André-Ernest-Modeste Grétry (1741-1813) hebben mij nooit erg kunnen boeien. Ik kan mij voorstellen dat koningin Marie-Antoinette er veel genoegen aan heeft beleefd, maar ik was er altijd snel op uitgeluisterd. Wellicht was dat ook de reden waarom ik, enigszins kortzichtig, blijkt nu, twaalf jaar geleden geen aandacht heb geschonken aan deze opname van Andromaque.

Dat Grétry's tijdgenoten het werk niet in het hart sloten, is geen excuus. Zij beluisterden het in ieder geval, al zaten zij kennelijk te veel vast aan tradities en bekende vormen om het werk op zijn waarde te schatten. De eerste tragédie-lyrique van de Luikse componist, op een opmerkelijk effectief libretto van Louis-Guillaume Pitra naar de gelijknamige tragedie van Racine, moet voor het Franse operapubliek met zijn voorkeur voor balletten en divertissements een kaal en (te) sober werk zijn geweest. En dat moet zelfs gegolden hebben voor degenen onder hen die wel enthousiast waren over de opera's van Gluck.

Als één tragédie-lyrique beantwoordt aan het befaamde voorwoord dat Gluck schreef bij de Weense uitgave van zijn Alceste, is het wel Andromaque, waarin Pitra en Grétry zich nog consequenter toonden dan Gluck zelf. Koren? Ja, veel zelfs, maar met een dramatische directheid en functionaliteit waarin zij zelfs die in de eerste akte van Mozart's Idomeneo overtreffen. En als er al scènes zijn waarin gedanst wordt, of waarin in ieder geval iets van een choreografie nodig is, zijn die niet alleen kort, maar eveneens dramatisch functioneel, zonder dat één noot van de muziek uitnodigt tot danspassen als 'l'art pour l'art'. Ter illustratie: de hele tragedie in vijf bedrijven van Racine is hier gecondenseerd tot drie bedrijven van respectievelijk 30, 27 en 26 minuten. Beknopter kon het niet!

Maar wat mij het meest heeft getroffen, is het feit dat niet alleen de handeling maximaal geconcentreerd werd, maar dat Grétry dat ook wist te doen met de dramatiek van het gegeven en de emoties van de dramatis personae. Bij Racine hebben alle vier de hoofdpersonen, geheel in de classicistische traditie, een vertrouweling(e) als aanspreekpunt, maar die zijn door Pitra en Grétry rigoureus geschrapt. Gevolg is dat de personages nu veel minder makkelijk over hun emoties kunnen spreken, en dat zij die dus in hoge(re) mate in hun zang aan het publiek moeten tonen. En daar, meer nog dan elders, toont Grétry een onverwachte muzikale kracht.

Wie de proef op de som wil nemen, beluistere de slotscène van Oreste (cd 2, track 44-46), met grote intensiteit en vocaal werkelijk subliem vertolkt door de bariton Tassis Christoyannis en met niet minder vocaal vuur ondersteund door Hervé Niquet, Le Concdert Spirituel en Les Chantres de Versailles. Het is hier - maar ook elders - alsof we ons met Andromaque niet meer bevinden in de wereld van Gluck, maar al in die van Cherubini en diens Médée (1798).

Verrast was ik ook door de titelrol van Karine Deshayes, vocaal sterk neergezetmet grote aandacht voor de tekst. In het verleden heb ik mij tegenover haar een enkele maal terughoudend opgesteld, maar hier groeit zij tot grote hoogte als Hector's treurende weduwe die moet vechten om haar zoontje tegen de wraak van de Grieken te beschermen. Mooi is daarbij het contrast met de nu eens zelfverzekerde, dan weer weifelende Hermione van Maria Riccarda Wesseling die eveneens gepassioneerd een doel nastreeft (een huwelijk met Pyrrhus), maar dat met iets meer rust en overleg kan doen.

Een minpuntje is helaas de kale, soms snijdend scherpe zang van de tenor Sébastein Guèze als Pyrrhus. Het zal wel aan mij liggen, maar zijn stem met een wat geforceerd aandoende timbre is van het type dat ik een enkele keer kan waarderen (bijvoorbeeld als Platée in de gelijknamige opera van Rameau), maar dat mij in andere rollen soms de rillingen over de rug doet lopen. Jammer ook dat bij deze heruitgave de toelichting en de synopsis in drie talen zijn afgedrukt, maar het libretto uitsluitend in het Frans.

index