CD-recensie

© Paul Korenhof, april 2021

De bloeitijd van de opera seria was vooral het tijdperk van het virtuoze bel canto dat in hoge mate leunde op de geperfectioneerde vocalistiek van de castraten. Tegelijkertijd had zich onder invloed van de machtspolitiek van de katholieke kerk en het zich sinds Louis XIV steeds duidelijker manifesterend absolutisme een sterk gezagsgetrouwe muziekdramaturgie ontwikkeld. Naast de onvermijdelijke goede afloop speelden daarin edele gevoelens en nobele karakters de belangrijkste rol, en 'hoge stemmen' - in het bijzonder de castraten - werden daarvan de verpersoonlijking.

De neerslag van die ontwikkeling zien wij nu in het grote aantal recital-cd's van sopranen, mezzosopranen en contratenoren die met de muziek uit die tijd ook de herinnering aan de grote castraten doen herleven. Veel van die recitals zijn verrassend, alleen al door de keuze van de fragmenten, maar soms is het mij ook iets te veel van hetzelfde. Daarom was ik aangenaam verrast door deze cd met zestien aria's die alle geschreven zijn voor de Italiaanse bas Giuseppe Maria Boschi (ca. 1698-1744).

De aanduiding 'bas' vraagt meteen om een toelichting, zeker omdat de solist op deze cd nadrukkelijk als 'bariton' vermeld staat. Hoewel de bariton al rond 1730 bekend was als een zanger met de hoge ligging van een tenor en iets van de diepte van een bas, werd hij op grond van zijn timbre nog lang ingelijfd bij de bassen en zou hij - evenals de mezzosopraan - pas in de 19de eeuw uitgroeien tot een aparte stemsoort.

In zijn tijd gold Boschi, een 'hoge bas', als een virtuoos die vooral door zijn samenwerking met Händel sommige sopranen en castraten in populariteit benaderde. Uit de muziek die diverse componisten voor hem schreven, blijkt echter dat zijn stem niet alleen in ligging tenoraal moet zijn geweest.
Een goed voorbeeld hiervan biedt de aria 'Ribomba la tromba' uit La presa di Tebe van Bononcini, een virtuoos fragment waarin de zanger een duel met een trompet aangaat dat het uiterste vergt van niet alleen de beweeglijkheid maar ook van de tessitura van de zangstem.

Dat 'duel met een trompet' is typerend voor het repertoire van Boschi, die vooral naam maakte met aria's die woede, opwinding en strijdlust uitdrukten. Snelle tempi en markante ritmes gaan samen met virtuositeit, een ruime dynamiek en verticale beweeglijkheid. Dat de meeste van deze fragmenten korter zijn dan veel uitdijende dacapo-aria's, spreekt voor zich bij aria's van dit karakter.

Het plezier waarmee ik dit recital heb beluisterd, hangt overigens nauw samen met de zang van Sergio Foresti, een duidelijk Italiaans geschoolde bariton met een kernachtig timbre. Aan de andere kant zorgen sterk 'baritenorale' kleuren voor een karakter dat slank genoeg is om alle fiorituren probleemloos en helder gearticuleerd neer te zetten.
Daarbij komt niet alleen de klank bijzonder sympathiek over, maar ook horen we een tekstbehandeling met een expressiviteit die maakt dat ik dit vroeg 18de-eeuwse bel canto eerder associeer met de Da Ponte-opera's van Mozart of zelfs de komische opera's van Rossini.

Een ander positief punt is de afwisselende samenstelling met lyrische en beschouwende momenten aantrekkelijk gedoseerd tussen het vocale en instrumentale vuurwerk. Wel moet ik daaraan toevoegen dat daar de spanning soms even inzakt, bijvoorbeeld in 'Eterni Dei' uit Il vincitor generoso van Lotti, wat ik overigens vooral de componist aanreken. Daarbij wekt Foresti de indruk dat hij zich beter thuis voelt in extraverte dan in meer verstilde muziek, zelfs als hij daarbij aan de grenzen van zijn stem komt (wat op zich ook weer een spannend effect oplevert).

Dat ook dirigent Andrea Buccarella en het 21 man grote Abchordis Ensemble er plezier in hadden, is te merken. Vooral voor de twee trompettisten moet het een feest zijn geweest. Misschien had de opname iets minder ruimtelijk mogen klinken; nu klinken vooral die trompetten (iets te ver) achter de zanger, terwijl zij toch meestal vóór hem terzijde van het toneel zullen hebben gestaan - en dat in een klein, vaak ietwat droog baroktheater. Aan het luistergenot deed dat overigens weinig af.

Het cd-boekje biedt naast de zangteksten (Italiaans-Engels) genereuze toelichtingen in het Engels - en in een goed leesbare lay-out! Na een voorwoord van de solist en een inleiding van drie pagina's over Boschi wordt vervolgens ruim een halve pagina uitgetrokken voor een toelichting op iedere afzonderlijke aria. Voor Franse en Duitse vertalingen wordt bovendien verwezen naar de site van Challenge Classics. Bravo!

index