CD-recensie

 

© Maarten Brandt, oktober 2013

 

Mieczysław Weinberg - Complete muziek voor viool en piano

Weinberg: Sonate nr. 1 op. 12 – nr. 2 op. 15 – nr. 3 op. 37 – nr. 4 op. 39 – nr. 5 op. 53 – nr. 6 op. 136 – Sonatina in D. op. 46 – Rapsodie over Moldavische volksliedjes op. 47 nr.3 – 3 Pianostukken

Linus Roth (viool), José Gallardo (piano)

Challenge Classics CC72567 • 2.40’ • (3 cd's)

Opname: januari en februari 2013,
Motormusic Studios, Mechelen

 

Niemand minder dan de violist Gidon Kremer heeft de hoogst denkbare bewondering voor de muziek van de Poolse muziekvinder Mieczysław Weinberg (1919-1996) die hij als een buitengewoon belangrijke componist beschouwt. Hij is daarom enorm blij dat de muziekwereld hem nu eindelijk ontdekt: “Sjostakovitsj, zijn collega, vriend en ondersteuner, zou over dit feit heel trots zijn geweest”, aldus Kremer, die hieraan toevoegt dat de muziek van Weinberg voor hem een bron van constante opwinding en inspiratie is.

Zeker is dat Sjostakovitsj voor de ontwikkeling van Weinberg van grote importantie is geweest. Hij was het immers die zodanig van zijn Eerste symfonie onder de indruk was dat hij er voor zorgde dat Weinberg in 1943 naar Moskou kon komen, waar hij tot het eind van zijn leven zou blijven. Dat was zijn redding, want als Jood was hij alvorens dat zover was voortdurend op de vlucht. Niet dat het daarna allemaal koek en ei was, integendeel. Want na de beëindiging van de Tweede Wereldoorlog laaide het antisemitisme in de toenmalige en de onder het niets en niemand ontziende Stalinisme zuchtende Sovjetunie weer in alle hevigheid op. Zo werd in 1948 Weinbergs schoonvader doodgeschoten en werden voorts tal van Joden met een culturele achtergrond gearresteerd en vermoord. Ook Weinberg leek dit lot te treffen, maar mede dankzij de interventie van Sjostakovitsj, die zich tot een van de medewerkers van Stalin richtte, leek het noodlot afgewend, dat echter vermoedelijk toch wel zou hebben toegeslagen, ware het niet dat Stalin – tot opluchting van talloos velen - in 1953 overleed en de autoriteiten wel iets anders aan hun hoofd hadden dan achter mensen als Weinberg aan te zitten.

Vertrouwelijke relatie
Hoe het ook zij, alle rampspoed in zijn leven ten spijt, heeft dit geen gevolgen gehad voor de creativiteit van Weinberg die een omvangrijk oeuvre heeft nagelaten met zelfs nog meer strijkkwartetten dan zijn vriend en pleitbezorger Sjostakovitsj, namelijk 17 in getal (Sjostakovitsj schreef er 15). Ook zagen maar liefst 26 symfonieën het licht en de nodige andere werken voor uiteenlopende bezettingen en formaties. Het was overigens Katsjatoerian die beweerde dat Weinberg een van de weinige componisten was die bij Sjostakovitsj hoog in het vaandel stonden. Er bestond zelfs een zeer vertrouwelijke relatie tussen laatstgenoemde en Weinberg. Zozeer zelfs dat men elkaar inzage in ieders werken gunde, en dat deed Sjostakovitsj bij nagenoeg niemand. Iets wat Weinberg duidelijk met zijn alom bekende confrater gemeen heeft is een bij vlagen dankbaar gebruik van toespelingen op Joodse muziek. Zij het dit soms op een dermate ingenieuze wijze verpakt, dat het de autoriteiten niet opviel. Een voorbeeld hiervan is Rapsodie on Moldavian (1950) die bol staat van dergelijke allusies. Dit terwijl de Sovjetfunctionarissen woorden te kort kwamen om uitgerekend dit werk hoog de hemel in te prijzen. Ironisch maar waar! Dat dit stuk relatief het nodige succes had, valt ook toe te schrijven aan het feit dat de beroemde violist David Oistrach in 1953 op de bres stond voor de versie voor viool en orkest.

Ambachtelijkheid en sardonische humor
Overigens niet alleen Oistrach, ook vooraanstaande musici als Emil Gilels, Rudolf Barshai en Mstislav Rostropvitsj (en de al hierboven genoemde Kremer), geloven/geloofden met huid en haar in de muziek van Weinberg. En dat laatste gaat onverkort op voor de Linus Roth en José Gallardo die hier op Challenge excelleren in het integrale oeuvre voor viool en piano van deze componist. Dat het mij niet meeviel om de aandacht, althans langdurig, vast te houden, tijdens het beluisteren van deze muziek zegt alles over mij en niets over Weinberg. En al helemaal niets over dit duo dat alle stukken met zoveel overtuigingskracht tot leven wekt dat in deze onverkort van een definitieve vastlegging van dit repertoire kan worden gesproken. Op de korte afstand wordt je wel meegesleept door de hoge graad van ambachtelijkheid van het componeren gekoppeld aan een soms aanstekelijk werkende en niet zelden sardonisch getinte humor. Maar wanneer men meerdere werken achter elkaar beluistert, valt juist het sjabloneachtige van Weinbergs stilistisch weinig oorspronkelijk overkomende vocabulaire op dat soms nauwelijks van dat van Sjostakovitsj verschilt (zou hij Weinbergs muziek daarom zo waarderen? Ik ben geneigd die vraag bevestigend te beantwoorden).

Kunstgrepen
Natuurlijk waren de omstandigheden er in de Sovjetunie destijds niet naar om open en bloot grensverleggend te componeren. Maar of dat grensverleggende Weinberg ook van origine lag, mag met recht worden betwijfeld, ook al is zijn Zesde sonate uit 1982 door haar dissonerende karakter en de evocatieve opening wel twintigste-eeuwser van inslag dan de rest. Maar zelfs hier houdt de maker dat niveau niet vol en vervalt hij mij toch teveel in kunstgrepen die niets nieuws toevoegen aan de bestaande canon. Ik kan die ‘constante opwinding en inspiratie’ van Kremer dan ook met de beste wil van de wereld niet navoelen. Wat cru gesteld: voor één maat uit een van de beide Vioolsonates van Bartók geef ik grif alle vioolwerken van Weinberg cadeau

Maar, nogmaals, alle lof voor de uitvoerenden die alles heel onopgesmukt vertolken en niet te vergeten de natuurlijke, heldere en in de goede zin iets naar het droge neigende opname, waardoor de muziek van Weinberg in ieder geval nooit gelikt overkomt, want dat zou het resultaat alleen maar hebben benadeeld. Voor liefhebbers van Sjostakovitsj en aanverwante componisten is deze genereus uitgegeven set in ieder geval absoluut verplichte kost.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links