CD-recensie
© Maarten Brandt, juni 2021
De Klerk: Chaconne Marietta Petkova (piano) |
 |
De veel te jong overleden Leo de Klerk (1958-2020) - u kunt op onze site het nodige over hem lezen in bijdragen van collega Aart van der Wal, die ook de liner notes schreef bij bovengenoemde cd-single - was alleen al op het gebied van de geluidstechniek een duivelskunstenaar van het eerste uur. Met de opnames van pianiste Marietta Petkova heeft hij bijvoorbeeld echt geschiedenis geschreven. Zoals Jaap van Ginneken dat deed met het Concertgebouworkest ten tijde van het chef-dirigentschap van Bernard Haitink. De Klerk en Van Ginneken opereerden vanuit de muziek, een grondige kennis van de noten en lieten wat dat betreft niets aan het toeval over. Deze cd-single werpt echter voor menigeen een totaal nieuwe blik op de nalatenschap van deze ‘Tonmeister'. Want De Klerk heeft zich tevens als componist bepaald niet onbetuigd gelaten. Daarbij schreef hij evengoed werk in het klassieke genre als daarbuiten. Wat dat betreft vertoont hij de nodige verwantschap met Ton Dissevelt (1921-1989) die evengoed actief was als arrangeur van de toenmalige Skymasters als kwistig experimenteerde met de twaalftoonstechniek van de Tweede Weense School. Het componeren van De Klerk speelt zich in andere sferen af, iets waaraan de inspiratie van zijn muze Marietta Petkova allerminst vreemd was. Wie niet beter weet zal tijdens het beluisteren van De Klerks uit 2006 daterende Chaconne menen met een recentelijk ontdekte een voorheen dus onbekende prelude van Debussy dan wel pianostuk van Ravel van doen te hebben. Een groter compliment kan ik de componist niet maken! Voor de duidelijkheid: een chaconne is een uit de barok overgeleverde vorm en als zodanig nauw verwant aan de passacaglia. Een beroemd neobarok voorbeeld is vanzelfsprekend de finale van Brahms' Vierde Symfonie, een ander de Passacaglia op. 1 van Webern. Twee werken waarin een ingenieuze en strenge polyfonie en een strakke vormgeving de basis zijn voor een ultiem dramatisch betoog. Strengheid en dramatiek schitteren evenwel in De Klerks fijnzinnige pianowerk ten enenmale door afwezigheid. Rank,- licht- en helderheid zijn de drie trefwoorden waarmee dit bijzondere en geraffineerd uitpakkende brok muziek valt te typeren. Karakteristieken die als een handschoen passen rond het fabuleuze spel van Petkova. Het is een betoog doordesemd van een licht geparfumeerde, ingetogen en zinderende klank, geworteld in een exquise melancholieke grondtoon. Een melancholie waarin iedere zweem naar sentimentaliteit overigens ver is te zoeken. Ziehier opnieuw een verwantschap met Debussy en Ravel. Het chaconne-stramien werkt nergens ook maar een seconde als een keurslijf. Eerder beklijft het idee van een ter plekke geïmproviseerd geheel, zo natuurlijk stroomt de muziek onder de handen van Petkova voort. In alle vrijheid, of – om een van de grootste dirigenten ooit Sergiu Celibidache te citeren – “alsof zand vrij door de vingers van de handen glijdt”. Zodanig boven de materie staan, dat is echt op het hoogste niveau muziek maken en Petkova beheerst die kunst voorbeeldig. De opname is geen wonder van kwaliteit, want het heeft er de schijn van dat De Klerk alle concerten van zijn muzikale soul mate soms met simpele apparatuur opnam. Dit laatste slechts voor het archief en niet met de bedoeling het materiaal in kwestie commercieel uit te brengen. Daarbij is de Leidense Stadsgehoorzaal zeker niet de meest gedroomde akoestische ambiance om muziek in vast te leggen. Dat deze fabuleuze Chaconne niettemin op initiatief van Petkova aan de vergetelheid is ontrukt, is iets om dankbaar voor te zijn, want we hebben er een uitermate ontroerend artistiek ‘document humain' aan te danken dat mij alleen maar nieuwsgieriger heeft gemaakt naar de overige composities van De Klerk. Wie weet wat er nog boven water komt, want dit smaakt beslist naar (veel) meer!