CD-recensie

 

© Kees de Leeuw, april 2010

 

 

Tsjaikovski: Het zwanenmeer.

Russisch Nationaal Orkest o.l.v. Mikhail Pletnev.

Ondine ODE 1167-2D • 1.43' • (2 cd's)

 

 

 

 


Tsjaikovski is ongetwijfeld een van de meest populaire componisten. Zeker in populaire series als Muziek voor miljoenen in De Doelen en de Robeco Zomerconcerten in het Concertgebouw komt zijn naam vaak voor. Zijn bekendheid is voor een deel gebaseerd op zijn drie balletten, De schone slaapster, Het zwanenmeer en De notenkraker, die tot het ijzeren repertoire behoren van (klassieke) balletgezelschappen zoals het Nationale Ballet uit Nederland.

Van het Russisch Nationaal Orkest dat eerder voor Deutsche Grammophon de symfonieën en De schone slaapster van Tsjaikovski opnam verscheen nu bij Ondine een integrale opname van Het zwanenmeer. Opvallend is dat de cd's verschijnen bij Ondine, omdat het orkest bijna altijd opnamen maakt voor Deutsche Grammophon en Pentatone.

Het zwanenmeer (1875) was voor de buitenwereld het eerste ballet dat Tsjaikovski componeerde. In werkelijkheid had hij enkele jaren eerder al balletmuziek geschreven en gechoreografeerd voor gebruik in huiselijke kring, met zijn broer Modest en neefjes en nichtjes. Tsjaikovski wilde dit genre proberen en had, zoals altijd, geldgebrek en daarom was de opdracht tot het schrijven van het ballet hem zeer welkom.

Hij was de eerste Russische componist van symfonische muziek die een opdracht kreeg om een ballet te schrijven. De ontvangst van de muziek was nogal lauw want sommige dansers vonden het ballet ondansbaar en de dirigent vond de muziek, vooral in ritmisch opzicht, te complex. Een "Grand pas de six"  dreigde geschrapt en vervangen te worden door muziek van de ervaren balletcomponist Ludwig Minkus, vooral bekend van zijn balletten Don Quichot en La Bayadère, en zijn samenwerking met choreograaf Marius Petipa. Maar Tsjaikovski sloot een compromis en componeerde zelf een vervangend "pas de deux". Later werd toch zijn oorspronkelijke "Grand pas de six"  in ere hersteld. Nadat hij in 1877 de balletmuziek Sylvia van Leo Delibes had gehoord verzuchtte Tsjaikovski dat hij nooit Het zwanenmeer geschreven zou hebben als hij bekend was geweest met Sylvia.

De zelfkritiek ten spijt is Het zwanenmeer een voorbeeld van Tsjaikovski op zijn best, afwisselende muziek met een verrassende instrumentatie en uitstekende orkestratie. Er is veel balletmuziek geschreven waar je als luisteraar al snel verlangt naar het zien van het ballet zelf, maar de muziek van Tsjaikovski heeft zoveel kwaliteit dat je na een kleine tweeënhalf uur luisteren, zonder visuele prikkels, nog niet verzadigd bent. Wel is het jammer dat in het cd-boekje bij de muzieknummers geen beschrijving staat van de bijbehorende balletscènes, zoals wel in de opname van het Boston Symphony Orchestra met Seiji Ozawa (DG 453 0552 3)

Het Russisch Nationaal Orkest met haar oprichter Mikhail Pletnev op de bok is geknipt voor deze muziek. Ontdaan van dikke lagen vernis en Russische bombast en sentimentaliteit is hier sprankelende doorzichtige maar soms ook stevige muziek te horen, waarin veel details prima waarneembaar zijn. Er zijn meer goede cd-uitgaven, zoals de reeds genoemde uitvoering met Ozawa, maar Pletnev en zijn orkest voegen hier nog wat aan toe, mede dankzij de hoogwaardige opname uit het Moskouse conservatorium.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links