Tanejev: Oresteia (ouverture en entr'act) - Adagio in C (1875) - Ouverture op een Russisch thema (1882) ­ Cantate naar Poesjkins Exegi Monumentum - Canzona (1883) -  Ouverture in d (1875).

Stanislav Jankovski (klarinet), Novosibirsk Staats Philharmonisch Kamer Koor, Novosibirsk Academisch Symfonieorkest o.l.v. Thomas Sanderling.

Naxos 8.570584 • 75' •

---

Sergej Tanejev (1856-1915) is een Russische componist wiens muziek niet zoveel op concerten wordt uitgevoerd, maar van wie wel een redelijke hoeveelheid cd's te verkrijgen is. In dat opzicht lijkt de situatie op die van zijn wat jongere landgenoten Alexander Glazunov en Alexander Gretsjaninov. Dat het werk van deze heren weinig te horen is in de concertzaal is enerzijds wel enigszins te begrijpen omdat hun muziek van mindere kwaliteit is dan van bijvoorbeeld Tsjaikovski, maar anderzijds wordt de concertbezoeker wel tekort gedaan. Gelukkig dat er ondernemende cd-labels zijn, waardoor we deze muziek toch kunnen beluisteren. Van de orkestrale muziek van Tanejev zijn vooral de vier symfonieën en enkele delen uit de opera Oresteia enigszins bekend. Op deze cd staan vooral nog minder bekende orkestwerken.

Tanejev was leerling van Tsjaikovski, maar waar de ene criticus onmiskenbaar grote invloed van zijn leermeester hoort, beschouwt een tweede hem als de Russische Brahms. De musicoloog Boris Asafjev vond de muziek van Tanejev juist niet specifiek Russisch, maar meer abstract. Op grond van de symfonieën zou ik Tanejev juist wel Russisch willen noemen, omdat hij mijns inziens duidelijk beïnvloed werd door Mili Balakirev. Gezien de verschillende meningen is het daarom opmerkelijk dat deze cd een gevarieerd beeld biedt en elke criticus gelijk én ongelijk blijkt te hebben.

De ouverture van zijn enige opera Oresteia heeft de omvang en pretenties van een symfonisch gedicht. Hoewel de ouverture de meeste thema's uit de opera bevat, verscheen Oreisteia in zijn geheel pas vijf jaar na het ontstaan van de inleiding. Het twintig minuten durende werk uit 1889 is zowel qua dramatiek als lyriek vergelijkbaar met de ouverture Romeo en Julia van zijn leermeester. Een schitterend werk, waarbij de entr'acte uit de derde akte De tempel van Apollo in Delphi naadloos aansluit.

Het korte adagio is een lyrisch stuk dat met zijn wat melancholieke ondertoon 'typisch Russisch' aandoet. Het zou ook door Tsjaikovski gecomponeerd kunnen zijn en, wanneer het  wat later zou zijn geschreven, ook door Vasili Kalinnikov.

In de ouverture op een Russisch thema ­maakte Tanejev gebruik van één van de vele volksliederen die Rimski-Korsakov verzameld had. Opvallend is dat Tanejev later zelden meer gebruik maakte van dit grote reservoir. De kwaliteit van het op zich aantrekkelijke stuk boet in door het soms pompeuze karakter met effecten die banaal aandoen. Eigenlijk geldt hetzelfde voor de ouverture in d, een conservatoriumcompositie die bij de première zeer geprezen werd, maar kritisch beschouwd wat langdradig is, terwijl de muziek zich niet ontwikkelt maar stagneert.

Tanejev hield veel van geschiedenis, en had grote interesse in oude literatuur én muziek. Dat hij de naam  canzone voor een compositie gebruikte is daarom geen verrassing. Het is wel opmerkelijk dat het om een, stijlvol en kort, klarinetconcert gaat. De klarinet speelt duidelijk de hoofdrol, terwijl de strijkers vooral een begeleidende functie hebben. De jonge klarinettist Stanislav Jankovski heeft een mooie toon, zonder te dominant, laat staan snerpend over te komen.

De Cantate naar Poesjkins Exegi Monumentum werd gecomponeerd bij de onthulling van het monument voor de schrijver in Moskou in 1880. Bij de plechtigheid sprak onder meer de schrijver Fjodor Dostojevski en werd Tanejev's compositie uitgevoerd. De componist gebruikte de eerste verzen uit Poesjkins gedicht Exegi Monumentum. De plechtige, beknopte en betrekkelijk eenvoudige compositie is in haar ongekunsteldheid en toewijding een hoogtepunt op deze cd. 

De vocalisten en instrumentalisten uit Novosibirsk zijn prima musici, en dirigent Thomas Sanderling blijkt opnieuw een waardig zoon van zijn vader Kurt Sanderling.