CD-recensie

 

© Kees de Leeuw, november 2021

Stamitz - Le Jour Variable - Four Symphonies

(C.) Stamitz: Symfonie in d, op. 15 nr. 3, KaiS 24 – in G, op. 2 nr. 3 G, KaiS 3 – in Es, op. 6 nr. 2, KaiS 5 – Grande Sinfonie 'Le Jour Variable, KaiS 32

Kölner Akademie o.l.v. Michael Alexander Willens
CPO 555 344-2 • 66' •
Opname: dec. 2019, Deutschlandfunk Kammermusiksaal, Keulen

   

De familie Stamitz (Stamic) kwam uit Bohemen en is vooral bekend door twee leden van deze familie, met allereerst Johann Stamitz (1717-1757), bekend vanwege zijn vooraanstaande positie bij de kapel in Mannheim. Van zijn twee zoons die de volwassen leeftijd bereikten is Carl Philipp Stamitz (1745-1801) de tweede nu nog bekende Stamitz. Zijn broer Anton (1750-1809) is minder bekend, ook al trad hij soms samen met Carl op tijdens zijn verblijf in Versailles. Mocht u ooit onderzoek doen naar de familie dan dient u rekening te houden met de verschillende schrijfwijzen van de familienaam. De muziekencyclopedie Grove somt de volgende varianten op, Stamiz, Steinmetz, Steinmez, Stammiz, Stametz, Stammitz, Staimitz, Stamits en Stammetz.

Carl Stamitz kreeg uiteraard muzieklessen van zijn vader maar ook van diens collega's in Mannheim onder wie Christian Cannabich (1731-1798), Ignaz Holzbauer (1711-1783) en Franz Xaver Richter (1709-1789). Hij ontwikkelde zich als een vioolvirtuoos, hoewel hij zich later vooral richtte op de altviool en viola d'amore. Hij werd al op zestienjarige leeftijd benoemd bij het orkest in Mannheim, maar bleef hier nog geen tien jaar. Blijkbaar was zijn drang om zich te profileren als solist en hiervoor veel te reizen groter.

In de periode 1770-1785 was hij aanvankelijk vooral in Parijs en Versailles werkzaam, maar later ook onder meer in Londen en Wenen actief. In de jaren '80 trad hij op in Amsterdam en Den Haag, waar hij in de Hofstad mocht concerteren voor stadhouder Willem V, onder meer samen met de nog jonge Ludwig van Beethoven op de fortepiano. Na vijftien jaar reizen keerde hij terug naar Duitsland, maar nog steeds bleek hij weinig honkvast. Korte aanstellingen en optredens in vele plaatsen kenmerken deze jaren. Pas na zijn huwelijk in 1791 werd hij minder reislustig. Uiteindelijk werd hij minder gevraagd voor optredens, raakte diep in de schulden en kreeg toch een aanstelling als muziekleraar aan de universiteit in Jena. Blijkbaar was dat niet genoeg om voldoende geld te verdienen want hij verdiepte zich in alchemistische geschriften, waarin werd gezocht naar het procedé om goud te maken. Het mocht niet baten want hij stierf verarmd en liet grote schulden na. Het gezinsleven was evenmin gevrijwaard van veel trieste momenten. Van de vier kinderen stierf de laatste al in 1805, terwijl zijn vrouw al in 1801 overleed, het jaar waarin ook Stamitz stierf. Van zijn faam was bar weinig over, voor zijn muzieknalatenschap was geen enkele belangstelling en het is tot nu toe onduidelijk wat ermee gebeurd is.

Van Stamitz zijn tenminste 49 symfonieën bekend, die gecategoriseerd zijn door Friedrich Carl Kaiser, vandaar de toevoeging KaiS. De grote Grande Sinfonie 'Le Jour Variable', soms aangeduid als La Promenade Royale, is de meest karakteristieke, langste en meest interessante symfonie op deze cd. Het is een programmawerk met naast strijkers, fluiten, hobo's en hoorns ook trompetten en pauken. Stamitz schreef het in 1772 in Versailles, geïnspireerd door een dag met wisselende weersomstandigheden. De vier delen verbeelden de zonovergoten morgen (een pastorale), gevolgd door onweer, met hierna een donkere nacht en als besluit de jacht die de volgende dag bij mooi weer plaats vindt. Het is een voorbeeld van een zeer geslaagde programmasymfonie met een eigen karakter die vooruit lijkt te wijzen naar Beethovens Pastorale.

De drie andere symfonieën zijn eerder traditioneel, maar wel overtuigend en getuigend van vakmanschap. Ze laten ook duidelijk horen dat Stamitz een violist was, getuige de interessante strijkerspartijen, al gaat dit wel ten koste van de partijen voor de hobo's en de hoorns, de enige overige instrumenten. Wel zijn in de symfonie in d nog trompetten en pauken toegevoegd. De symfonieën doen mij denken aan vergelijkbare composities van Mozart van rond 1770.

De musici spelen met veel brio en gedisciplineerd, zoals we gewend zijn van dit ensemble, dat is gevestigd in Keulen, een van de oude en belangrijke muzieksteden in Duitsland. In de Rundfunksaal komt dat allemaal prachtig tot zijn recht.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links