CD-recensie
© Kees de Leeuw, mei 2009
 |
Simonsen: Symfonie nr. 1 (Sion) - nr. 2 (Hellas) - Ouverture in g.
Sonderjyllands Symphony Orchestra
o.l.v. Israel Yinon.
CPO 777 229-2 • 71' •
Bestaat er een componist die ooit een Olympische medaille won? Jazeker,
de Deense componist Rudolph Hermann Simonsen (1889-1947) won op de Olympische
Spelen in 1928 in Amsterdam een bronzen medaille. In welke tak van sport?
Componeren! In die tijd werden nog medailles uitgereikt voor kunstwerken
die op de een of andere manier iets met de Olympische Spelen te maken
hadden. Zijn werk, de symfonie met de bijnaam Hellas zorgde voor
de link met de Spelen, daar Griekenland met Olympia als bakermat van het
sportieve evenement in de klassieke oudheid natuurlijk onlosmakelijk verbonden
is met dit sportfestijn. Er waren maar liefst tweeëntwintig inzendingen,
maar Simonsen was de enige prijswinnaar in deze categorie. De gouden en
zilveren medailles werden niet uitgereikt.
De tweede symfonie, Hellas, bestaat uit drie delen. Het eerste
heet 'Oresteia' naar het werk van Aeschylus. Het derde en laatste deel
is genoemd naar de godin Pallas Athene. Het middendeel heeft de eenzaamheid
bij de tempels als motto. Het gaat in dit geval niet om concrete tempels,
maar om de ruïnes als symbool van hetgeen voorbij is. De kalme muziek
roept inderdaad het beeld van weemoed op, vooral dankzij de belangrijke
rol van de fluit. De twee hoekdelen zijn krachtiger en energieker, ook
al gaven de titels van beide delen mij weinig houvast. Het is dan ook
geen echte programmamuziek, aldus de schrijver van het tekstboekje, maar
een muzikale abstractie van een bepaalde basisgedachte. Nu dan, wel of
geen associaties met Oresteia of Pallas, het is goede muziek waarin de
invloed van landgenoot Carl Nielsen duidelijk te horen is. Deze symfonie
is waarschijnlijk het minst onbekende werk van Simonsen, wiens composities
feitelijk al tijdens zijn leven in het vergeetboek raakten.
Hellas mag dan wat bekender zijn, de Eerste symfonie, geschreven in de jaren twintig, vind ik meer geslaagd. Dit werk draagt de bijnaam Sion, een verwijzing naar de joodse cultuur. De staat Israel zoals wij die nu kennen bestond immers toen nog niet. Ook dit werk is driedelig en duurt vijfendertig minuten (Hellas neemt niet meer dan ruim 20 minuten in beslag). Het eerst deel heeft als onderwerp de strijd tegen de slavernij en gaat over het onderdrukte en vertrapte joodse volk. Het is een energiek, spannend en dramatisch stuk dat, hoewel het ook niet echt als programmamuziek bedoeld schijnt te zijn, wel een duidelijke indruk van strijd geeft. Het tweede deel heeft als subtitel De belofte, een rechtstreekse verwijzing naar het Beloofde Land, zoals dat in 1948 ontstond. Naast het verdriet klinkt hier toch ook vrolijkheid en vooral hoop. Simonsen lijkt goed naar onder meer de Sinfonia espansiva van Carl Nielsen te hebben geluisterd. Soms klinkt het ook naar Sibelius, de schoonheid maar ook de verlatenheid van het Finse landschap. In het laatste deel is het feest, die naar een bijna mahleriaanse apotheose leidt.
De twee symfonieën zijn onderdeel van een drieluik. Met zijn derde symfonie, Rome, als sluitstuk heeft Simonsen de belangrijkste peilers onder de klassieke cultuur in muziek verwoord. Hopelijk brengt CPO deze compositie ook nog uit.
De hier opgenomen symfonieën worden voorafgegaan door een zelfstandige ouverture, geen inleiding tot een opera dus. Een prachtig stuk uit 1910, zeker als je je realiseert dat het geschreven is door een toen amper volwassene. Mooie laatromantische muziek, zoals dat ook geldt voor de beide symfonieën.
Het Sønderjyllands Symfoniorkester kende ik niet, maar het orkest uit Zuid-Jutland voldoet prima, evenals de dirigent. Israel Yinon heeft met opnamen bij labels als Decca en CPO een reputatie opgebouwd als dirigent van moderne of meer avant-gardistische muziek, maar ook met de laatromanticus Simonsen blijkt hij prima uit de voeten te kunnen.