CD-recensie

 

© Kees de Leeuw, devember 2009

 

 

Silvestrov: Symfonie nr. 4 (1976) - nr. 5 (1980/82).

Lahti Symfonie Orkest o.l.v. Jukka-Pekka Saraste.

BIS-CD-1703 • 67' •

 

 

 


Van de Oekraïense componist Valentin Silvestrov (1937) werden recentelijk twee cd’s uitgegeven. Eén met religieuze koorwerken op het label ECM klik hier voor de recensie) en de andere met de symfonieën 4 en 5 op het label BIS. De ECM uitgave bevat allemaal cd premières, de twee symfonieën werden eerder uitgebracht op cd. De beide symfonieën werden eerder verspreid over 2 cd’s uitgegeven op het weinig bekende label Megadisc (Oeral Philharmonisch Orkest Jekaterinenburg o.l.v. Andrzej Borejko) en zijn nog steeds leverbaar. Er bestaan nog meer opnamen van deze composities, maar die zijn niet allemaal meer te koop. Het label BIS is bekender en hopelijk bereikt deze interessante muziek hierdoor meer luisteraars dan Megadisc heeft bereikt.

Silvestrov behoorde in de jaren zestig tot de avant-gardistische groep Oekraïense componisten, samen met onder meer Leonid Hrabovski, Volodimir Huba, en Igor Blazhkov. Namen die amper bekend zijn in het Westen en ook Silvestrov kreeg pas later meer aandacht. De korte en kleinschalige tweede symfonie uit deze periode werd door het avontuurlijke label Olympia op cd uitgebracht, maar deze en soortgelijke composities die sterk gebaseerd zijn op seriële principes worden door veel luisteraars als te modern en te ontoegankelijk ervaren.

Pas toen Silvestrov enkele jaren later terug greep naar de negentiende eeuwse muziek en zich bovenal op Gustav Mahler oriënteerde kreeg hij meer bekendheid. Zijn composities werden meer mystiek en worden wel als ‘onaards’ beschreven. De tendens naar het transcendente was ook zichtbaar bij Sovjet collega’s als Kantsjeli, Karamanov, Oestvolskaja, Pärt en Terterjan.

De symfonieën nr. 4 (1976) en nr. 5 (1980-82) zijn daarom van een geheel ander kaliber dan zijn tweede symfonie. Silvestrov dacht met zijn vijfde een laatste symfonie te schrijven, in het besef dat de voorbije eeuw niet geëvenaard kon worden en voorgoed voorbij was. Immers, “alles wat we willen zeggen (is) een nagalm, een herinnering, een postludium van datgene wat ooit reeds gezegd is.”, aldus de componist. Het heeft hem er overigens niet van weerhouden een Zesde symfonie te schrijven die nauw aansluit bij de vierde en vijfde symfonie. Hierna volgden nog twee symfonieën, terwijl zijn oeuvre nog meer ongenummerde symfonieën bevat.

De Vijfde symfonie werd door David Fanning in zijn overzichtsartikel over de Sovjet-symfonie (verschenen in “A guide to the symphony”, 1995) beschreven als “the greatest Soviet symphony”, een uitspraak die hij nog steeds onderschrift.

De Vijfde symfonie lijkt een beschrijving van het universum in de tijd dat de aarde “woest en ledig” zoals in de Bijbel staat en de scheppende hand van God of de Big Bang begon. Met een heftige eruptie aan het begin en vele herhalingen van dit soort uitbarstingen kalmeert de atmosfeer en de muziek. De compositie van een kleine 50 minuten bestaat uit één stuk en de onderlinge delen gaan naadloos in elkaar over. De langzame tempi zijn sterk overheersend en de muziek gaat ononderbroken door. Wanneer je denkt weg te kunnen dromen in een verstilde atmosfeer dan word je weer ruw wakker geschud door heftige ‘explosies’ in het slagwerk, of vaak korte maar felle uitbarstingen van de koperblazers. Waar heel wat luisteraars afhaken bij muziek die als te fragmentarisch zonder lijn ervaren wordt slaagt Silvestrov erin één geheel te maken. Het tempo, de fragmenten van melodieën en de ongewone samenklanken kunnen een licht vervreemdend effect oproepen, wat overigens perse niet negatief bedoeld is.

De Vierde symfonie is duidelijk sterk verwant aan de Vijfde. Alleen is het werk ongeveer de helft korter en is er een veel dominantere rol voor de koperblazers. Veel van wat hier over de Vijfde en elders op deze site over de zesde symfonie is geschreven is ook van toepassing op de vierde symfonie. Gezien de lengte van het werk, misschien wel de ideale compositie voor de luisteraar die zich het idioom van Silvestrov eigen wil maken.

Het Lahti Symfonie Orkest en dirigent Jukka-Pekka Saraste geloven in deze muziek. In vergelijking met de cd-opname uit 1986 van de Vijfde symfonie met het Kiev Conservatorium Symfonie Orkest onder Roman Kofman voldoet het Lahti Symfonie Orkest beter, hoewel het conservatoriumorkest absoluut niet slecht musiceert. Roman Kofmans opname is authentieker omdat hij meer dan eens met Silvestrov samenwerkte. Beide dirigenten leggen hun eigen accenten wat een boeiende vergelijking oplevert, maar zonder winnaar.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links