CD-recensie

© Kees de Leeuw, juli 2014

Het door de Oostenrijkse Michi Gaigg geleide Orfeo Barockorchester is één van de paradepaardjes van het label CPO. Het is dan ook een goed initiatief dat deze cd, al eerder verschenen op een ander label en niet meer verkrijgbaar, tenzij tegen woekerprijzen in het tweedehands circuit, is uitgebracht. Behalve dat het aansprekende Franse instrumentale barokmuziek is, wordt de reputatie van het orkest met hun levendige uitvoeringen eens te meer bevestigd.
Franse instrumentale barokmuziek is minder bekend dan Duitse en Italiaanse, temeer daar 'klassiekers' als de Vier jaargetijden, Water music en de Brandenburgse concerten ontbreken. Van Jean-Philippe Rameau (1683-1764) zijn het vooral suites uit opera's en andere dramatische werken die een indruk geven van zijn capaciteiten op dit terrein.

De opera Castor et Pollux gaat over een tweeling, van wie Pollux onsterfelijk is en Castor sterfelijk. In een gevecht met een rivaal in de liefde sneuvelt Castor. Pollux neemt wraak en daalt, niet zonder slag of stoot, af in de onderwereld waar "gelukkige schaduwen" in het Elysium Castor troosten. Jupiter is zo geroerd door de opoffering van Pollux dat hij de broers en de geliefde van Castor een plaatsje aan de sterrenhemel geeft.
In de suite zijn het, na een betrekkelijk lange inleiding, de treurnis om Castor, de vreugde van Pollux nadat hij de rivaal van Castor uitgeschakeld heeft, zijn strijd in de onderwereld, de "gelukkige schaduwen" alhier en - als tamelijk lang slot - de entree van de nieuwelingen aan het hemels firmament die verklankt worden. De suite klink vrolijk en klinkt door het gebruik van percussie beduidend anders dan soortgelijke composities van Bach, Händel en Vivaldi. In vergelijking met de (Philips) opname van het Orkest van de Achttiende Eeuw wint het Orfeo orkest mijns inziens het qua detaillering en precisering.

Les Élémens van Jean-Féry Rebel (1666-1747) is door enkele cd-opnames waarschijnlijk het enige min of meer bekende werk van Rebel, die soms Rebel le père wordt genoemd, vader van een eveneens musicerende en componerende zoon. Het begin van Les Élémens, Le Cahos was oorspronkelijk een aparte compositie maar werd al snel samengevoegd met de andere delen uit deze "simphonie nouvelle", ook wel danssymfonie genoemd, waarmee de componist zijn puur instrumentale werken voor orkest omschreef. Voor zijn eerste werk in dit genre liet een beroemde tijdgenote een ballerina een choreografie maken en ook in Les Élémens komen veel dansen voor, zodat met recht sprake is van 'danssymfonieën'.
Het deel Le Cahos is het meest imponerend omdat het met een akkoord begint dat bij de première in 1737 een overweldigende indruk op het publiek gemaakt moet hebben. Zelfs nu krijg je een ervaring die naar mijn mening te vergeleken is met wat je ondergaat als je de eerste keer Also sprach Zarathustra hoort. Bij Rebel klinken in dit akkoord tegelijkertijd alle tonen van de D mineur toonladder in een polyfoon cluster van dissonanten. Het maakt een overweldigende indruk en klinkt veel moderner dan je van een barokke componist zou verwachten. Al snel komt de chaos tot rust en lijkt het heelal al geordend te worden. De vier elementen, aarde, lucht, water en vuur die hierna 'bezongen' worden klinken beduidend rustiger en al erg geordend. Zelfs het element vuur klinkt vriendelijk. Na Le Cahos verandert de compositie dus van karakter en is de symfonie vooral vrolijk, elegant, liefelijk én minder verrassend. Toch blijft het een boeiende en aangename compositie. Het Orfeo Barockorchester is ook een warm pleitbezorger voor Rebel. Misschien kan het orkest zich ook eens buigen over de andere, destijds erg populaire, 'dans symfonieën' van Rebel?

index