CD-recensie

 

© Kees de Leeuw, september 2009

 

 

Markevitch: complete orkestwerken (2)

Le Nouvel Âge - Sinfonietta in F - Cinéma-Ouverture.

Arnhem Philharmonisch Orkest (Gelders Orkest) o.l.v. Christopher Lyndon-Gee.

Naxos 8.572152 • 55' •

Klik hier voor deel 1

 


De in 1912 in Kiev geboren Igor Markevitch geniet na zijn dood in 1983 vooral nog bekendheid als dirigent. Minder bekend is dat hij componeerde, een activiteit waar hij na een heftige mentale crisis al op 29 jarige leeftijd mee stopte. Ruim 10 jaar geleden zette het label Marco Polo, het dure broertje van het budgetlabel Naxos, Markevitch op de kaart als componist met een serie cd's met zijn complete orkestwerken. Inmiddels is Naxos begonnen met een heruitgave van deze reeks op haar eigen label, zodat ook luisteraars met een beperkt budget kennis kunnen nemen van deze interessante componist.

Hoewel geboren in de Oekraïne groeide Markevitch op in Frankrijk en Zwitserland, nadat het gezin in 1914 naar Parijs gevlucht was. Na een verblijf in Zwitserland keerde Markevitch in 1926 terug naar Parijs om bij Alfred Cortot en Nadia Boulanger te studeren. In 1929 behaalde hij zijn diploma aan de École Normale de Musique met zijn Sinfonietta, een werk dat op deze cd te beluisteren is. Hij kwam echter niet los van zijn 'Russische' achtergrond. In 1929 was hij, volgens Markevitch zelf, de laatste ontdekking van Sergej Diaghilev en zijn Ballets Russes. Diaghilev die in datzelfde jaar overleed beschouwde de componist als een positieve uitzondering op de vele sentimentele postromantische componisten. Een andere binding met Rusland was het huwelijk van Markevitch met Kyra, dochter van de eveneens in Kiev geboren beroemde balletdanser en choreograaf Vaslav Nijinski. Na zijn scheiding hertrouwde hij met een Italiaanse vrouw. Uit dit huwelijk werd Oleg Caetani geboren, een dirigent die zeer lovende kritieken kreeg voor de cd-opnamen van alle symfonieën van Sjostakovitsj. Na de Tweede Wereldoorlog leefde Igor Markevitch vooral in Italië en had een succesvolle carrière als dirigent. Kort voor zijn dood bracht hij nog een bezoek aan zijn geboorteplaats.

Le Nouvel Âge is gecomponeerd in 1937 en was oorspronkelijk bedoeld als een soort opera-oratorium, als component van het eerder verschenen Le paradis perdu. Daar de tekstschrijver, de Amerikaanse dichter Edward James, probeerde Kyra te verleiden werd de samenwerking afgeblazen. Het werd daarom een tekstloos stuk, sterk geïnspireerd door het Zoroastrisme, de (waarschijnlijk) door Zarathoestra gestichte godsdienst. De associatie voor de luisteraar is echter hoogstwaarschijnlijk, muziek voor machines, te vergelijken met Zavod (De ijzergieterij) van Mosolov en Pacific 231 van Honegger. In 1980 gaf ook de componist dit toe. Le Nouvel Âge is een zeer ritmische energieke compositie die associaties oproept met bijvoorbeeld de symfonieën 2 & 3 van Sergej Prokofjev en de eerste twee symfonieën van Gavril Popov. Zoals Diaghilev al opmerkte, bepaald geen sentimentele post-romantische muziek! Zelfs in het middendeel, adagio, veroorzaken met name houtblazers een onrustig gevoel. Ondanks de 'moderne' klanken was de première in Warschau in 1938 een van de grootste successen in de loopbaan van Markevitch als componist.

Voor de Cinéma-Ouverture (1931) geldt hetzelfde als voor Le Nouvel Âge, ook al is de muziek nog beeldender. Het was bedoeld voor een film over de Donau van Leonid Masine, maar de film werd niet gerealiseerd. Hoewel de wals An der schönen blauen Donau als leidraad gold lijkt de compositie eerder op Parade van Erik Satie, met imitaties van sirenes, fabrieksfluiten en claxons of zelfs op de indrukwekkende Symphony of signals van Arseny Avraamov. De wereldpremière vond pas plaats in 1995 in Harderwijk.

Vergeleken bij de andere twee composities is de Sinfonietta in F een behoudender werk, waarbij niet vergeten mag worden dat het om een werk van een jongeman van 17 jaar gaat. Alleen het laatste deel lijkt meer op de energieke, ritmische, welhaast agressieve stijl van de twee andere composities. Het was dit deel waardoor Diaghilev onder de indruk van de jonge componist kwam. De compositie is nog sterk beïnvloed door zijn lerares Nadia Boulanger en Paul Hindemith, wiens werk hij uitgebreid geanalyseerd had met zijn docente.

Het Arnhem Philharmonisch Orkest zoals het Gelders Orkest genoemd wordt door Naxos speelt bevlogen en geconcentreerd onder Christopher Lyndon-Gee, die zelf in de leer was bij de componist. Er zijn wellicht betere uitvoeringen denkbaar, maar de orkesten die dat zouden kunnen laten het helaas bijna altijd afweten bij dergelijk onbekend repertoire.  


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links