CD-recensie
© Kees de Leeuw, oktober 2018
Kusser: 6 Ouvertures in Franse stijl (Composition de musique suivant la Methode Françoise) Musica Aeterna Bratislava, Les Menus Plaisirs o.l.v. Peter Zajicek |  |
Johann Sigismund Kusser (soms Cousser genoemd) werd geboren in 1660 in Pressburg dat nu Bratislava heet. De stad stond bekend als een smeltkroes van uiteenlopende Slavische, Hongaarse en Duitse culturen. Vader Johann (Ján) Kusser was een Hongaarse protestante cantor in een katholieke omgeving. Hij werd vanwege zijn geloofsovertuiging gedwongen te vluchten en werd in 1674 kapelmeester in Stuttgart. Het ligt voor de hand dat hij zijn zoon muzieklessen gaf.
In de periode 1674-1682 schijnt de nog jonge Johann Sigismund jaren in Frankrijk te zijn geweest, hoewel harde bewijzen daarvoor ontbreken. Volgens de overlevering kwam hij hier veelvuldig in contact met Jean-Baptiste Lully die vele jaren verbonden was aan het hof van Lodewijk XIV, de Zonnekoning. Dat hij samenwerkte met Lully, wat beweerd werd door schrijvers in de achttiende eeuw die met graagte geciteerd worden, lijkt me alleen al gezien zijn jeugdige leeftijd niet heel waarschijnlijk. Het blijkt wel dat hij onder zeer sterke invloed van Lully stond, die dus waarschijnlijk zijn leermeester was. Na zijn terugkeer naar Stuttgart trad hij daar in dienst bij de kapel van Friedrich Carl, de hertog van Würtemberg. Daar publiceerde hij zijn zes ouvertures in de Franse stijl. Het blijkt een van zijn weinige composities voor orkest want Kusser richtte zich hierna voornamelijk op de opera, waarin hij de Franse stijl trouw bleef. Pas in 1700 verschenen nog enige kleine orkestwerken.
Kusser werkte aan verschillende Duitse hoven, Baden-Baden, Ansbach, Braunschweig, Hamburg, Neurenberg en opnieuw Stuttgart. Dat hij zo vaak van baan wisselde had alles te maken met zijn aard: hij stond bekend als uiterst ongemakkelijk en iemand die vaak ruzie maakte. De musici die onder hem werkten schijnen letterlijk gebeefd te hebben voor hun kapelmeester. Uiteindelijk lijkt Kusser na vertrek uit Stuttgart in 1704 meer tot rust te zijn gekomen in Ierland, waar hij vooral in Dublin werkte, zowel voor de kerk als voor het hof. Hij overleed er in 1727.
De zes ouvertures stammen dus uit de jeugd van Kusser en in een begeleidend schrijven beroemt hij zich erop dat hij erin is geslaagd om Lully daarin zoveel mogelijk te imiteren. Lully was toen een zeer invloedrijk componist. Vooral zijn balletten waren een grote inspiratiebron voor menig componist. De hertog van Würtemberg was zeer gecharmeerd van deze stijl en wellicht heeft hij het langdurige verblijf van de jonge Kusser in Frankrijk financieel mogelijk gemaakt. Dat Kusser zich zeer sterk liet beïnvloeden door Lully moet zijn broodheer daarom veel deugd hebben gedaan. Kusser presenteerde zijn ouvertures als Jean Sigismond Cousser en als Composition de musique suivant la Methode Françoise. Ook zonder deze vermelding zou je deze ouvertures, een aaneenschakeling van dansen, direct als Frans bestempelen want je hoort als het ware Lully en ook wel Couperin. Soms doet de muziek denken aan de ouvertures van Johann Friedrich Fasch, maar daar kan Kusser niet door zijn beïnvloed want Fasch was in 1682 nog niet eens geboren. Maar blijkbaar heeft Kusser dus wel degelijk opvolgers geïnspireerd. Kusser was nog zo onder de invloed van Lully en nog zo aan het begin van zijn loopbaan dat het logisch is dat de muziek niet uitblinkt door originaliteit, maar het is desalniettemin zeer onderhoudende dansante zwierige muziek.
Voor liefhebbers van barokke orkestmuziek is deze heruitgave zeker een aanwinst. De uitvoering klinkt nog na een kwart eeuw nog fris en helder. Over de uitvoerenden laat het tekstboekje ons in het ongewisse. Het lijkt om twee ensembles te gaan maar dat is aan de bezetting niet te merken. Met vier strijkers en vijf blazers als kern en met een vijftallig continuo is het een klein ensemble dat een geslaagde poging heeft gedaan om hun bijna vergeten maar toch beroemde stadsgenoot van vroeger de aandacht te geven die hij verdient.