CD-recensie
© Kees de Leeuw, juni 2011
 |
Gluck: Symfonie in G, Chen G3 Wq deest (Weimarer) – Symfonie in D, Chen D6 Wq deest (Concertante) – Symfonie in A, Chen A1 Wq deest (Regensburger) – Symfonie in F, Chen F1 Wq 165.5 – Symfonie in D, Chen D2 Wq 165.2
L’Orfeo Barockorchester o.l.v. Michi Gaigg
CPO 777 411-2 • 58' •
Christoph Willibald (von) Gluck (1714-1787) kennen we vooral van zijn opera’s, in het bijzonder van Orfeo ed Euridice. Behalve operamuziek blijkt er weinig van zijn composities te zijn geregistreerd op cd. Kamermuziek en enkele liederen werden in een uitvoering van Parlement de Musique onder leiding van Martin Gester in 2002 uitgebracht (Assai 222272).
Maar symfonieën schijnen nog niet eerder op cd te zijn verschenen. Er blijkt weinig onderzoek naar te zijn gedaan. Wel hebben onder meer Alfred Wotquenne en Jen-yen Chen het oeuvre van Gluck geïnventariseerd, zodat de symfonieën voorzien zijn van een Wq en Chen nummer. Er zijn veertien symfonieën waarvan de authenticiteit praktisch zeker is. Op deze cd zijn er vijf te beluisteren.
De Duitse musicoloog Ludwig Finscher (1930) schreef het volgende over Gluck en zijn symfonieën. “Der Musikdramatiker war ein Revolutionär, und ein gewaltig wirkungsmächtiger obendrein. Der ‘reine’ Instrumentalkomponist (also nicht der Ballette) ist oder erscheint als ziemlich angepasst, kaum orginell, geschweige denn revolutionär.” In het tekstboekje wordt Finscher geciteerd als vorm van lichte provocatie. De musici schijnen te willen bewijzen dat Gluck wel degelijk meer kwaliteiten had als symfonicus dan Fischer beweert.
Het is moeilijk te beoordelen hoe origineel Glucks symfonieën zijn wanneer de ontstaansdata niet bekend zijn. Bij het beluisteren denk je al snel, dit zou Händel kunnen zijn en dit lijkt meer op Haydn. Maar dat wil niet zeggen dat Gluck perse niet origineel was. In elk geval conformeerde hij zich wel aan de ontwikkelingen van zijn tijd. De “Weimarer” symfonie, die wel gedateerd is (rond 1780) klinkt Haydniaans en veel moderner dan de symfonie in F, die duidelijke invloed van Händel verraadt en enigszins aan een uitgebreide ouverture tot een barokopera doet denken. Gluck is een van de overgangsfiguren tussen de hoogbarok en de Weense klassieken. Soms denk je “Sturm und Drang” muziek van Glucks tijdgenoot Carl Philipp Emanuel Bach (1714-1788) te horen. De cd biedt hiermee een mooi overzicht van de ontwikkeling van de symfonische muziek in de achttiende eeuw. Het meest karakteristiek aan deze symfonieën is dat Gluck een prominente plaats gaf aan de hoorns.
Ik vermoed dat de discussie over de originaliteit van Glucks symfonieën tussen musicologen de meeste luisteraars niet echt zullen interesseren. De luisteraar wil graag een mooie cd en wordt hier op zijn wenken bediend.
Originele muziek of niet, het Orfeo Barockorchester voert de symfonieën met groot elan en passie uit. Het orkest heeft een relatief grote bezetting met een kerngroep van zo’n 18 musici, te weten strijkers, fagottist en klavecinist. Op deze cd is de groep aangevuld met twee hoboïsten, twee hoornisten en twee fluitisten. Zo’n kleine dertig jaar geleden toen ik mij begon te oriënteren op de oude muziek ensembles die zich vooral richtten op hoogbarokke muziek, met name The Amsterdam Baroque Orchestra, the Academy of Ancient Music en the English Concert, was een dergelijke orkestbezetting normaal. Tegenwoordig is de bezetting bij dit soort orkesten soms echt minimaal, een handjevol strijkers met zo min mogelijk blazers. Politici die willen bezuinigingen op de cultuur zullen deze ontwikkeling van harte toejuichen. Als luisteraar neig ik er toe om de grotere bezetting te verkiezen boven de absoluut minimale bezetting. In dit geval is het een uitstekende keuze.
De cd is een opnieuw een bewijs dat CPO één van de belangrijkste en meest interessante klassieke muzieklabels is, waar andere maatschappijen een hoop van kunnen leren.