CD-recensie
© Kees de Leeuw, december 2022
Fiocco: Lamentationes Hebdomadae Sanctae Ana Quintans en Ana Vieira Leie (sopraan), Hugo Oliveira (bariton), Ensemble Bonne Corde o.l.v. Diana Vinagre (cello) |
Joseph-Hector Fiocco (1703-1741) was het achtste kind van Pietro Antonio Fiocco (1653-1714) en zijn tweede vrouw, waarmee hij hertrouwd was na het overlijden van zijn eerste echtgenote. Fiocco senior kwam in 1682 uit Venetië in Brussel en werd onder meer kapelmeester van de Zavelkerk. Jean-Joseph Fiocco (1686-1746), een halfbroer van Joseph-Hector, volgde zijn vader op na diens dood. Zowel zijn vader als zijn halfbroer onderwezen Joseph-Hector.
Meer (b)lijkt niet bekend over hem in de periode tot 1726, toen hij in het huwelijk trad. Waar zijn vader en zijn halfbroer veel kinderen kregen, werd Joseph-Hector tweemaal vader en overleed bovendien zijn dochter toen ze 2 jaar was. De zoon die wel overleefde werd priester in Aarschot. De drie Fiocco's componeerden vooral geestelijke muziek.
Joseph-Hector werkte onder zijn broer in de koninklijke kapel in Brussel, waar hij een veelzijdig man bleek. Hij componeerde, speelde orgel en klavecimbel, doceerde Latijn en Grieks, en was daarnaast ook nog instrumentmaker. In 1731 werd hij sangmeester (kapelmeester) aan de kathedraal van Antwerpen als opvolger van de Nederlander Willem de Fesch die naar Londen verhuisde en daar enige tijd het orkest van Handel leidde. Dat vertrek uit Antwerpen was bepaald niet vrijwillig, want De Fesch werd beschuldigd van afpersing en mishandeling van kinderen uit het koor.
In 1737 zou Fiocco een contract tekenen waarin hij verklaarde dat hij zou zorgen voor goed eten voor de kinderen en een goede vader voor hen zou zijn. Dit was toen hij naar Brussel was teruggekeerd om kapelmeester te worden aan de Sint-Michiel en Sint-Goedele kathedraal. Hij kreeg in Brussel bovendien een beschermheer, de graaf van Arenberg. Helaas was hem geen lang leven beschoren. Fiocco overleed in 1741 op 38 jarige leeftijd. Zijn weduwe verkocht weldra zijn muzikale nalatenschap aan de kerk.
In de periode dat Fiocco verbonden was aan de kathedraal in Antwerpen componeerde hij waarschijnlijk in 1733 (een groot deel van) de litanieën die op deze beide cd's te beluisteren zijn. Het betreft de muziek voor de drie dagen in de Goede Week, de week voorafgaand aan Pasen, waarbij op iedere dag drie Klaagzangen van de profeet Jesaja worden vertolkt. Ze worden in beginsel uitgevoerd op Witte Donderdag, Goede Vrijdag en Stille Zaterdag. Om praktische redenen werden ze echter ook wel een dag eerder uitgevoerd. Bij Fiocco was dat ook het geval, waardoor zijn lamentatie voor Stille Zaterdag ontbreekt en het eerst begint met Heilige Woensdag.
Het bijzondere van deze opname is dat voor het eerst op cd een compleet overzicht van de drie dagen met in totaal negen Klaagliederen te horen is. Dankzij archiefonderzoek van Diana Vinagre, de artistiek leidster van het ensemble Bonne Corde, werden twee alternatieve versies voor de eerste en derde lamentatie voor Witte Donderdag ontdekt die ook op deze cd zijn geregistreerd. Ze ontdekte de muziek in haar niet aflatende speurtocht en onderzoek naar de rol van de obligate cello in vocale muziek.
In deze lamentaties van Fiocco speelt de cello een zeer belangrijke rol. Niet alleen als continuo-, maar vooral als solo-instrument. Het continuo is bezet met cello, contrabas en orgel. Soms wordt de tweede cello ook ingezet als solo-instrument. In dit repertoire wordt de zanger meestal alleen begeleid door het continuo. Het gebruik van de cello('s) voegt enorm veel toe aan deze toch al prachtige composities. Zo lyrisch, dramatisch, zo elegant en meeslepend! Woorden schieten eigenlijk tekort. Wat een prachtige muziek en wat een mooie uitvoering! Van de drie zangers is bariton Hugo Oliveira iets minder excellent dan zijn vrouwelijke collega's: hij is soms net te overdreven, alsof het om een opera gaat, in tegenstelling tot dramatisch getoonzette passiemuziek. Maar hoe voortreffelijk zijn de beide sopranen! Zonder haar collega's van het ensemble Bonne Corde tekort te willen doen: Diana Vinagre is een openbaring voor mij.
Dit is het eerste album van Bonne Corde, en tegelijk een voltreffer, zowel qua repertoire als wat betreft de uitvoering. De opname is bovendien ook bijzonder goed geslaagd. Het cd-boekje bevat gelukkig de teksten van de uitgevoerde werken, maar vreemd genoeg geen enkele informatie over de musici. Een smetje op deze uitgave van een van de meest interessante die ik dit jaar heb gehoord.