CD-recensie
© Kees de Leeuw, juli 2012
 |
Transcripties voor orgel
Bruckner: Scherzo uit de ‘Nulde’ symfonie – Adagio uit het Strijkkwintet – Scherzo uit de Tweede symfonie (bew. Erwin Horn)
Liszt: Les Préludes (bew. Helmut Deutsch) – Die Vogelpredigt des Hl. Franz von Assisi (bew. Camille Saint-Saëns) – Der Hl. Franziszkus von Paula auf den Wogen schreitend (bew. Wolfgang Sebastian Meyer)
R. Strauss Feierlicher Einzug der Ritter des Johanniterordens (bew. Max Reger)
Winfried Bönig, orgels Dom van Keulen
Motette 13251 • 79' •
Opname: augustus 2004
Al kort na de Tweede Wereldoorlog, in 1948, werd in de Dom van Keulen het 700 jarig bestaan van de kerk gevierd. Uiteraard was er na de verwoestingen slechts een beperkt deel van de Dom gerestaureerd en bruikbaar. De positie van het nieuwe Querhausorgel werd erg bepaald door het toen beschikbare gedeelte van de Dom. Het orgel werd gebouwd door de firma Klais uit Bonn. Toen in 1956 een groter deel van de kerk gebruikt kon worden bleek dat het orgel weinig geschikt was voor de enorme ruimte van het hele gebouw. Het werd dan ook uitgebreid met een manuaal en meer registers.
Toen het 750-jarig bestaan van de kerk in zicht was bleek er juist behoefte aan een ander orgel omdat door veranderingen in de liturgische vieringen, mede veroorzaakt door het Tweede Vaticaanse Concilie, er vraag was naar een kleiner orgel in het koordeel van de kerk. Bij samenkomsten met kleinere groepen kerkgangers voldeed het massale geluid van het grote orgel uit 1948 niet. Bovendien zou een nieuw te bouwen orgel beter zichtbaar moeten zijn dan het huidige orgel. Daarom werd er een nieuw orgel gebouwd, het Langhausorgel, opnieuw door de firma Klais. Het kwam op een plek waar het ook in de Middeleeuwen geplaatst had kunnen zijn. Door deze positie, hoog boven het middenschip, wordt het ook wel een zwaluwnestorgel genoemd. De hoogte kan ook symbolisch worden gezien, de muziek die uit de hemel neerdaalt in de kerk.
Met één speeltafel kunnen beide orgels tegelijkertijd worden bespeeld. Het programma op deze cd met orgeltranscripties is boeiend. De uitvoering is naar mijn mening niet onomstreden. Dit komt niet door de keuze voor de composities. Die is juist origineel en verrassend.
Een aantal van de muziekstukken wordt echter geen recht gedaan, of door de transcriptie dan wel door de uitvoerende. Vooral Bruckner wordt tekort gedaan. Het adagio uit het strijkkwintet komt wel erg simpel en zelfs monotoon over, anders dan in het origineel. De twee delen die ontleend zijn aan de symfonieën klinken alsof ze in het origineel bijna continu de aanduiding ffff hebben. Hiernaast lijkt de organist alle registers van het orgel te willen benutten en ontstaat er bij vlagen welhaast een geluidsorkaan. Juist een bewerking van een orkestwerk voor één instrument kan soms transparantie en details aan het licht brengen die in een orkestvoering soms niet tot zijn recht komt. Helaas, bij deze uitvoeringen van de overigens uitstekende Domorganist is dit niet gelukt.
Bij Les Préludes en Der Hl. Franziszkus von Paula auf den Wogen schreitend van Liszt heb ik in mindere mate dezelfde bezwaren, want er is hier meer sprake van nuancering en minder uiterlijk vertoon. Laat ik eerlijk wezen, voor luisteraars die wel van een volle en massale orgelklank houden is dit misschien wel een ideale uitvoering.
In het werk van Liszt waar Franciscus van Assisi tegen de vogels preekt horen we ze zingen in de muziek, met name door de hoge fluiten. Van Feierlicher Einzug der Ritter des Johanniterordens van Richard Strauss is het origineel mij onbekend, maar zo te horen in de mooie transcriptie van Max Reger is dit een verzuim dat ik moet herstellen.
De opname is prima gelukt. De grote dynamiek, tenminste waar de organist die toepast, is uitstekend hoorbaar, maar heeft wel tot gevolg dat je als luisteraar vaak met de volumeknop in de weer bent, teneinde een goede relatie met de buren te behouden.